باغ را فراموش نکن
سینماسینما، منوچهر دین پرست
فردریش نیچه گفته بود «اگر از ارتفاعی درست بنگریم همه چیزها سرانجام به هم می رسند: اندیشه های فیلسوف، کار هنرمند و اعمال نیک.» حال برای یافتن آن ارتفاع درست در کار هنرمند باید آن را از زوایا و ابعاد گوناگون و حتی زمینه و زمانه ای که آن هنرمند اثری را خلق می کند نگریست. نام و آوازه بهرام بیضایی برای علاقه‌مندان و منتقدان آثار او آن‌قدر پر رنگ و قابل تامل است که اگر به آثارش دقیق نگریست می توان آن ارتفاع بلند را یافت.
به تازگی نمایش «چهار راه» که سالها پیش نوشته و در دانشگاه استنفورد اجرا شده بود در فضای مجازی در اختیار مخاطبان قرار گرفت و در این روزهای سیاه و مصیبت کرونا این نمایش شاید جانی دوباره به علاقه‌مندان به آثار بیضایی داد. «چهار راه» نمایشی خاص با معنایی ویژه است. داستانی که در این نمایش ارائه می شود داستانی از جنس امید و اضطراب و وطن است. بیضایی در این نمایش سعی کرده با توجه به تجربه ای جدی که در عالم تئاتر داشته اثری را خلق کند که گویی «چهار راه» خود باز تابنده کارگردان است. نمایش پر از دیالوگ است که بدون وقفه و سکته باید آن را پی گرفت و اگر لحظه ای از آن غافل شوی رشته نمایش از دستت خارج می شود. صحنه به صورت چهارگوش و احتمالا مربع چیده شده است. در چهار گوشه صحنه سیاه خطوط عابر پیاده سفید رنگی روی زمین نصب و حک شده است. تماشاگران در صندلی های خود در سه جهت می نشینند و این چهار راه را از سه جهت دربر می گیرند. ضلع چهارم نیز محل ورود و خروج بازیگران است. صحنه نمایش طوری طراحی شده است که نمایش برای تغییر پرده ها با وقفه مواجه نشود و کل نمایش به صورت پشت سر هم اجرا شود. «چهار راه» بر محور گفت و گوی نهال فرّخی (مژده شمسایی) و سارنگ سهش (علی زندیه) است که پس از پانزده سال در چهار راهی (ظاهراً در تهران) به هم می‌رسند و رازهایی را دربارهٔ گذشته‌شان کشف می‌کنند. دیالوگ آنها با داستانکهای بسیاری همراه است که هر کدام از این داستانکها پیامی خاص و معنایی متفاوت دارد که بیانگر دقیق نگریستن به آن ارتفاع درست است.
بیضایی با ایجاد فضایی اغوا کننده که مخاطب را درگیر دیالوگها می کند راهبردی جدی در انتقال مفاهیمی که در نمایش خود در نظر دارد ترسیم می‌کند. همچنین او توانسته بدون ایجاد صدایی مزاحم شلوغی و آشفتگی جامعه ایرانی را در یک تضاد شگفت انگیزی آشکار کند. نهال و سارنگ در یک دیداری از دوران گذشته خود می گویند از روزگاری که عاشق بودند و زمانه آنها روشن و معنادار بود. آنها رازهایی را بر ملا می کنند که هر یک نسبت به دیگری از آن بی خبر بود. آنها از باغی صحبت می کنند که اینک آن باغ از بین رفته و درختان چند صد ساله قطع شده و جای آن آپارتمانهایی سر به فلک کشیده آمده که پرندگان را به کشتن می دهد.
بیضایی در «چهار راه» باز هم توانسته نماد بیافریند؛ چه در کلام و چه در صحنه. او از باغ به عنوان وطن و از مرگ راهی به رهایی ساخته. او با فراهم کردن چهار راه ما را در مسیری قرار می دهد که هر کدام از آنها راهی است انتخابی و بی بازگشت. داستانکها نیز در همین چهار راه بازگو می شوند. بیضایی «چهار راه» را همچون برهوتی قرار داده که دیگر چشم انداز رو به عدم و ویرانی نیست. «چهار راه» سرشار از حیرت و بصیرت است. اگرچه نوعی بدبینی و فرجام های مکتوم ما را احاطه کرده اما ترس و لرزی که در طنین داستانها قرار دارد ما را از چنین جغرافیایی دور می کند. او بدون بزک متافیزیکی و تردید در موقعیت انسان، ما را به باغی سوق می دهد که می توانیم دوباره از آن یاد کنیم. وقتی که نهال به پسرش تاکید می کند که «یادت می مونه که از من راجع‌به باغ بپرسی؟» همان زادگاه و وطن است. وطنی که در چهار راه قرار گرفته و همه نسبت به آن بیمناک و آشوب زده اند. سرزمینی که بنیانی متعالی دارد و فضای قدسی آن است که انسان ها را معنا می دهد. اما سالهاست که آشکارا دچار بحران هویت شده و ما بی‌هویت رها شده‌ایم. تصویری که بیضایی از «چهار راه» ترسیم می کند اگرچه قابل هضم و باور است اما سرگشتگی که در چهره بازیگران قرار گرفته فضای بصری نمایش را در یک زوال قرار می دهد. اما کارگردان با زیرکی تمام مخاطبان را به نور هدایت می کند. نوری سرشار از امید و ایمان و عشق به باغ. همین دوگانگی است که ما دایم واژه ساخت وطن را می شنویم اما تمام محصولات ساخته شده سر از جایی غیر از وطن در می آورند.
«چهار راه» را می توان با زبان سیاست نیز توصیف کرد. اما به واقع در روزگار ما چه چیزی در گستره سیاست جای نمی گیرد و با آن تفسیر و تاویل نمی شود؟! «چهار راه» تلنگرهای سخت و دهشتناکی به سیاست دارد. گویی سیاست است که باغ را ویران و نهال و سارنگ را سالها از هم دور کرده است. سیاست توانسته ما را در چهار راه به کام مرگ بکشاند و سراسر زندگی را آشوب و دلهره کند. اما وقتی که رازهای سر به مهر سیاست گشوده می شوند، متوجه می شویم که جز عشق و امید چیزی در پس آن نبوده است.
آخرین خبرها
- بازگشت دِپ به هالیوود؛ پنه لوپه کروز و جانی دپ در یک فیلم اکشن مهیج بازی می‌کنند
- «پیر پسر» بهترین فیلم جشنواره لندنبریز شد
- «کیک محبوب من»؛ روایت سهل و ممتنع تنهایی
- فیلم جدید عبدالرضا کاهانی در بخش مسابقه ادینبورگ
- خواننده محبوب کشور: دوست دارم فرهاد مجیدی در ردیف اول کنسرتم مرا تماشا کند!
- رقابت «پیر پسر» در جشنواره ایرلندی
- فیلمی به تهیهکنندگی نوید محمدزاده در جشنواره لوکارنو
- چه کسی با اکران فیلم خارجی مخالف است؟
- تخریب دریک توسط تیم ملی آرژانتین با اشاره به کندریک لامار
- حکایت کوسههای مکانیکی «آروارهها» اسپیلبرگ
- ماراتن عذاب؛ کریستیانو رونالدو و اشکهایی که باید سرازیر میشد
- فیلم‌های سعید سهیلی و مهران مدیری در راه سینماها/ تعویق یک هفتهای اکران «یادگار جنوب»
- «درون بیرون ۲» میلیاردی شد/ دلگرمی برای پیکسار
- ۹۵ درصد از «سووشون» تصویربرداری شده است/ خبرسازی درباره ورشکستگی
- مستند «هما» از فرانسه جایزه کارگردانی گرفت
- دعوت آکادمی اسکار از بهرام بیضایی
- فرامرز اصلانی درگذشت
- آزادی توماج صالحی با قید وثیقه
- «عقابها» پرمخاطبترین فیلم تاریخ سینمای ایران!
- وحید تاج: بزرگترین ریسک زندگیام را نزد استاد شجریان انجام دادم
مرتبط با خبر
خبرهای پربازدید
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
کالبد شکافی کارنامه‌ی سینمایی بهرام بیضایی/ نگاهی به کتاب «موزاییک استعاره‌ها»
سینماسینما، عزیزالله حاجی مشهدی “دکتر بهمن مقصودلو” منتقدِ فیلم ، پژوهشگر و مستندساز نام آشنا و پُرتلاش، سازنده ی فیلم مستند ” موزاییک استعاره ها” ( ۲۰۱۹ م ) با پشتوانه ی نزدیک به دو دهه پی جویی و شکیبایی فراوانش – در فاصله ی سال های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۶-...
۱۴۰۲/۱۰/۱۹
بر سر چهار راه خویشتن
سینماسینما، حمید عبدالحسینی* تماشای آنلاین نمایشی از بهرام بیضایی موقعیتی پارادوکسیکال را درنظر پدید می آورد؛ حس توامان شادمانی دوباره ی مواجهه با مجموعه واژگان، زبان و ساخت‌مایه‌های دستوری و ساختار نمایشی‌اش از یک سو و دریغ و افسوس ندیدن همه‌ی شاخص‌ها و خصایص مولف‌اش بر صحنه‌ای در وطن، که...
۱۴۰۰/۰۶/۰۷
تولد بیضایی و یک سکانس طلایی (۱۰)/ هومن منتظری
هومن منتظری «ما می‌ریم تهران برای عروسی خواهر کوچکترم…» چندی پیش این را فهمیده بودیم. در لا به لای حرف های پیش از سفر. در آن خانه دلنشین رو به دریا. در همان لحظات ابتدایی که قصه دارد مقدماتش را می‌چیند. ولی به همین ختم نمی شود. مهتاب جمله اش...
۱۳۹۹/۱۰/۰۵
گفت‌وگو با بهرام بیضایی به مناسبت اجرای «چهارراه» در دانشگاه استنفورد /جار می‌زنیم صدایی شنیده نشود
عسل عباسیان در شرق نوشت : بهرام بیضایی کارگردان و نمایشنامهنویس ایرانی در نخستین روزهای بهار امسال نمایش «چهارراه» را در جشنواره هنر ایرانی دانشگاه استنفورد روی صحنه برد؛ نمایشی با بازی مژده شمسایی، علی زندیه و بیست‌وپنج بازیگر دیگر. «چهارراه»، پس از «جانا و بلادور»، «برخوانی آرش»، «شب...
۱۳۹۷/۰۳/۲۹
پلان آخر؛سینمای ایران تشنه تجدید دیدار با بیضایی
بانی فیلم: بهرام بیضایی حدود هفت سال پیش به همراه همسرش مژده شمسایی از ایران مهاجرت کرد. یکی از روزهای گرم شهریور سال ۸۹، استاد مسلم سینما و تئاتر ایران، دو سال پس از ساخت «وقتی همه خوابیم» از ایران رفت. فیلمی که بدبینی مشهود حاکم بر فضای آن تداعی...
۱۳۹۶/۰۴/۱۸
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
به بهانه زادروز «بهرام بیضایی»
بهرام بیضایی سالهاست سکوت کرده و به‌ندرت تن به گفت‌وگو داده است؛ در این سالها او فقط در آثارش با مخاطبانش سخن گفته. اغراق نیست اگر بگوییم بیضایی در این چند سال دوری از وطن که هنوز به یک دهه نرسیده است، تقریبا به‌اندازه تمام سالیانی که در ایران زیست،...
۱۳۹۵/۱۰/۰۵
درباره آثار ایرج رامین‌فر/ تکیه بر پشتوانه نظری، برای رسیدن به نقاط قوت
سینماسینما، رضا مهدی زاده* یادداشتی درباره استاد ایرج رامین‌فر به بهانه نکوداشت یک عمر فعالیت حرفه ای در مدیریت طراحی، طراحی صحنه و طراحی لباس فیلم و پنجاه و دو سالگی فیلم «غریبه و مه» مقدمه طراحی صحنه به عنوان یکی از ارکان اصلی هنرهای نمایشی، پیوندی ناگسستنی با روایت...
۱۴۰۳/۰۹/۰۳
پرسه‌ای در اقلیمِ ژانرهای سینمایی / قسمت چهارم؛ ژانرهای وحشت و دلهره آور
المیرا ندائی ژانرِ دلهره آور یا تریلر، ژانری مهیج در ادبیات و هنر است، که اساسأ بر سه پایه‌ی تعلیق، کشش، ...ادامه مطلب نوشته پرسه‌ای در اقلیمِ ژانرهای سینمایی / قسمت چهارم؛ ژانرهای وحشت و دلهره آور اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۹/۰۱
نمایش فیلم‌تئاتر «کارنامه بُندارِ بیدَخش»
فیلم‌تئاتر «کارنامه بُندارِ بیدَخش» به کارگردانی بهرام بیضایی در سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش در می‌آید. به گزارش مهر، ...ادامه مطلب نوشته نمایش فیلم‌تئاتر «کارنامه بُندارِ بیدَخش» اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۷/۰۶
دعوت آکادمی اسکار از بهرام بیضایی
آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار از ۴۸۷ هنرمند فعال در عرصه سینما برای پیوستن به این نهاد سینمایی در شاخه‌های مختلف دعوت کرد. به گزارش سینماسینما، آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار از ۴۸۷ هنرمند و مدیر که با مشارکت خود در فیلم‌های سینمایی متمایز شده‌اند، دعوت به عضویت...
۱۴۰۳/۰۴/۰۶
آکادمی اسکار بهرام بیضایی را دعوت کرد
آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار از ۴۸۷ هنرمند فعال در عرصه سینما برای پیوستن به این نهاد سینمایی در شاخه‌های مختلف دعوت کرد. به گزارش ایسنا، آکادمی علوم و ...ادامه مطلب نوشته آکادمی اسکار بهرام بیضایی را دعوت کرد اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۴/۰۶
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
پاسخ منفی بیضایی به شبکه تلویزیونی فارسی‌زبان!
بانی‌فیلم: در دنیای رسانه‌ای اگرچه سرعت در انتقال خبرها می‌تواند امتیاز ویژه‌ای برای هر رسانه‌ای به شکار آید، اما رسانه‌ها به برخی از اخبار رت به دلیل ماهیت آزاردهنده‌شان کم‌توجهی ...ادامه مطلب نوشته پاسخ منفی بیضایی به شبکه تلویزیونی فارسی‌زبان! اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۱/۲۱
«مجلس ضربت زدن» ۲۴ ساله شد
۲۴ سال پیش که بهرام بیضایی تصمیم گرفت که سفارش نوشتن یک نمایشنامه با موضوع امام علی را بپذیرد، شاید خودش هم فکرش را نمی‌کرد که این نمایشنامه به بهترین ...ادامه مطلب نوشته «مجلس ضربت زدن» ۲۴ ساله شد اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۱/۱۲
مرگ یزدگرد واقعیت منقول، حقیقت مغفول
مهرزاد دانش مرگ یزدگرد در میان آثار سینمایی بهرام بیضایی، وجهه‌ای یکتا دارد. این بدان معنا نیست که این حلقه از زنجیره کار‌های سینمایی بیضایی، ربطی به سایر فیلم‌هایش ندارد که اتفاقاً می‌توان از زاویه‌های مختلف مضمونی و ساختاری، پیوند‌های متعدد بین مرگ یزدگرد و بقیه فیلم‌ها پیدا کرد. مرگ...
۱۴۰۲/۱۲/۱۶
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
بازخوانی؛ چگونه اصرار پرویز پورحسینی و مهدی هاشمی، سبب خیر شد؟
حقیقتش این است که اگر اصرار مهدی هاشمی و پرویز پورحسینی نبود، شاید اصلا این نمایشنامه، رنگ صحنه به خود نمی‌دید ولی بهرام بیضایی، وقتی پافشاری و گذشت آنان را ...ادامه مطلب نوشته بازخوانی؛ چگونه اصرار پرویز پورحسینی و مهدی هاشمی، سبب خیر شد؟ اولین بار در بانی فیلم. پدیدار...
۱۴۰۲/۱۱/۱۰
همنورد مردها نباشیم!
یادداشت / جمشید پوراحمد ناهید پوراحمد عزیز… یادت هست از زبان بهرام بیضایی می‌گفتی؛ اشکالی در کار دنیاست که گریه رفعش نمی‌کند. اینکه امروز چهل روز است که نمی‌دانم کجایی؟! ...ادامه مطلب نوشته همنورد مردها نباشیم! اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۲/۱۱/۰۴
برگزیدگان دهمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی معرفی شدند/ پیشنهادی برای ثبت سالروز تولد بهرام بیضایی به عنوان روز نمایشنامه‌نویسی ایران
آیین پایانی دهمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران با معرفی برگزیدگان، بزرگداشت بهرام بیضایی، یادی از شهلا لاهیجی در حضور استقبال کم‌نظیر مخاطبان و بسیاری از چهره‌های فرهنگ و هنر ایران، جمعه ۲۹ دی ماه در سالن استاد فریدون ناصری خانه هنرمندان ایران برگزار شد. به گزارش سینماسینما،...
۱۴۰۲/۱۰/۳۰
داریوش فرهنگ: بهرام بیضایی استاد فن در سینما است
هفتمین و آخرین جلسه کارگاه کارگردانی و بازیگری در سینما توسط داریوش فرهنگ عصر روز گذشته همراه با اعطای گواهی پایان دوره به شرکت کنندگان در موزه سینما برگزار شد. به گزارش سینماسینما، داریوش فرهنگ در ابتدای این جلسه گفت: هنرمندان در گذشته جاده‌های سنگلاخ موجود در مسیر فعالیت هنری...
۱۴۰۲/۱۰/۲۸
از بهرام بیضایی تا جلالی تهرانی در پردیس تئاتر شهرزاد
پردیس تئاتر شهرزاد در رویکرد جدید خود در نظر دارد با چینش آثار متنوع میزبان سلایق گوناگون مخاطبان باشد و به همین منظور در تدارک ژانرهای مختلف نمایشی برای سال آتی است و پذیرای آثار متفاوت کارگردان های مختلف خواهد بود. به گزارش سینماسینما، ۱۲ نمایش در سالن‌های۱ ، ۲...
۱۴۰۲/۱۰/۱۷
همزمان با زادروز بهرام بیضایی و سالمرگ اکبر رادی؛«سرفصل» با یادکردی از نصرت‌الله نویدی منتشر شد
همزمان با پنجم دی ماه زادروز بهرام بیضایی و سالمرگ اکبر رادی بزرگمردان عرصه هنرهای دراماتیک ایران، شماره سوم کتاب آواژ با عنوان «سرفصل» با یادکردی از نصرت‌الله نویدی نمایشنامهنویس سال‌های دور ایران منتشر شد و دانلود رایگان آن هم در اختیار علاقمندان قرار گرفت. به گزارش سینماسینما، کتاب آواژ...
۱۴۰۲/۱۰/۰۵