از موفقیت‌های کاذب جشنواره‌ای تا باز شدن پای دلالان به سینما

به گزارش سینماپرس، این پخش کننده و کارشناس بین‌المللی سینما در کارگاهی که با موضوع "جشنواره‌های فیلم" در جشنواره فیلم نهال برگزار کرد، ضمن توضیح جزئیاتی درباره ماهیت جشنواره‌های خارجی به فیلمسازان جوان توصیه کرد، فیلم خودشان را بسازند نه اینکه به دنبال ساخت فیلم برای جشنواره‌ها باشند.

وی در ابتدا به مشخصات یک جشنواره واقعی اشاره کرد؛ «هر جشنواره یک محل و فضا برای نمایش فیلم دارد، در چنین رویدادی نمایش فیلم صورت می‌گیرد، در این نمایش‌ها تماشاگر وجود دارد و سینماگران امکان ارتباط با تماشاگران را خواهند داشت. در مرحله بعد جشنواره‌ها محل کشف استعدادهای جدید بوده و امکان معرفی تولیدات جدید سینمایی را فراهم می‌کنند و علاقه مندان و سینماگران و رسانه‌ها امکان دیدن و بررسی جریان‌های سینمایی را خواهند داشت و جشنواره‌ها محلی برای نمایش تولیدات مستقل هنری هستند.»

جشنواره‌ها بخش مهمی از دیپلماسی فرهنگی کشورها هستند

او افزود: در دوران معاصر جشنواره‌ها به محلی برای عرضه و بازاریابی فیلم‌ها تبدیل شده‌اند. همچنین شرایط تولید مشترک و جذب سرمایه برای فیلم‌ها فراهم شده، کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی جایگاه ویژه‌ای در جشنواره‌های معتبر داشته، جشنواره‌ها به انتشار اطلاعات، کتاب‌ها و نشریات کمک کرده و فن آوری‌های جدیدی در حوزه‌های مختلف تولید و پخش در جشنواره‌ها معرفی می‌شود و یک جشنواره به فرصتی برای معرفی یک شهر و منطقه کمک بسیار می‌کند.

این پخش کننده بین‌المللی سینما اضافه کرد: جشنواره‌های فیلم به دلایل فرهنگی، سیاسی و اقتصادی به وجود آمده و دست اندرکارانش آن را به مثابه فرصتی برای ابراز هویت و فرهنگ ملی خود تبدیل کرده‌اند. جشنواره‌های فیلم به بخش مهمی از دیپلماسی فرهنگی کشورها تبدیل شده و در رشد صنعت سینمای کشور میزبان تأثیر بسیار دارند.

اطبایی گفت: فیاپف (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های تهیه فیلم) که در سال ۱۹۳۳ در پاریس شکل گرفت نقش مهمی در ایجاد سلسله مراتب در جشنواره‌ها داشته و اصطلاح جشنواره «الف» از تقسیم‌بندی این نهاد بین‌المللی به وجود آمده هر چند خود تلاش داشته که این غلط مصطلح را اصلاح کند ولی چندان موفقیتی نداشته و این اصطلاح جشنواره الف همچنان به ۱۵ رویداد دسته اول جشنواره‌های فیاپف اطلاق می‌شود.

وی معتقد است، همه این جشنواره‌ها از جایگاه بالایی برخوردار نبوده و برای نمونه جشنواره‌ای مانند مونترال یا قاهره بسیار با افت کیفیت روبرو بوده و حتی خودش هم دیگر به این رویدادها فیلمی ارائه نمی‌کند.

به گفته او پنج جشنواره کن، ونیز، برلین، تورنتو و سان‌دنس مهم‌ترین جشنواره‌های فیلم دنیا بوده و پس از آن می‌توان از لوکارنو، سن سباستین، کارلووی واری، توکیو، تالین، بوسان، مسکو، ماردل پلاتا، تلوراید، رتردام، ترایبکا نیویورک، ورشو، شانگهای و در حوزه مستند ایدفا (آمستردام)، هات داکس، تورنتو، مارسی، ویزیون دو رئل، سالونیکا، یاماگاتا، در حوزه کوتاه کلرمون-فران، تامپره، اوبرهاوزن، پالم اسپرینگز، کوتاه کوتاه‌های ژاپن و در حوزه انیمیشن از انسی، زاگرب، هیروشیما، اتاوا و … نام برد.

مشخصات شبه جشنواره‌های و جشنواره‌های دروغین

اطبایی همچنین با اشاره به برخی فیلم‌ها به ویژه در حوزه فیلم کوتاه که فهرست چند صدتایی از حضور بین‌المللی‌شان منتشر می‌شود، گفت: زمانی دست‌اندرکاران حوزه پخش بین‌الملل جشنواره‌های فیلم را بر اساس کیفیت و میزان تأثیرگذاری این رویدادها تقسیم بندی کرده و راهبردهای عرضه و پخش فیلم‌ها را بر همین مبنا طراحی می‌کردند، اما متأسفانه با حضور فن‌آوری‌های جدید، شمار جشنواره‌های دروغین افزایش چشم گیری پیدا کرده، به گونه‌ای که هم اکنون ما جشنواره‌ها را به سه دسته واقعی، شبه جشنواره و دروغین تقسیم بندی می‌کنیم!

به گفته او برخی ویژگی‌های جشنواره‌های دروغین و شبه جشنواره از این قرار است: «این جشنواره‌ها معمولاً نمایش فیلم نداشته و تنها یک مراسم پایانی دارند، نام‌های مشابه با جشنواره‌های شناخته شده برای خود انتخاب می‌کنند، اطلاعات برگزارکنندگان جشنواره، فیلم‌ها، داوران، جدول نمایش در وب سایت این جشنواره وجود نداشته و اساساً وب سایت این رویدادها به روز نیستند، گاه حتی نشانی برگزار کننده‌ها در خارج از کشور محل برگزاری جشنواره است! مدل زمان فرصت ارائه و معرفی و ثبت نام فیلم در این جشنواره بسیار طولانی است و مبالغ بالایی را از سینماگران طلب می‌کنند. گاه این جشنواره‌ها به صورت زنجیره‌ای در شهرها و کشورهای مختلف برگزار می‌شوند، تعداد بالایی جایزه در این جشنواره‌ها وجود دارد، جایزه‌ها غالباً دیپلم بوده و در صورتی که دریافت کننده‌ی جایزه اصرار به دریافت تندیسی داشته باشد باید هزینه آن تندیس و ارسال را بپردازد! هیچ کاتالوگ یا برنامه نمایش چاپ شده‌ای وجود نداشته و و از سینماگران برای حضور، دعوتی صورت نمی‌گیرد مگر آنکه خود همه هزینه‌ها را بپردازند، در این جشنواره‌ها هیچ اسپانسر یا حامی مالی وجود ندارد.»

این پخش‌کننده بین‌المللی سینماگران را از حضور در این جشنواره‌ها بر حذر داشت و اضافه کرد: هیچ گاه به جشنواره‌های آن لاین، جشنواره‌های هفتگی، ماهانه و فصلی فیلم ندهند و از رویدادهایی با عنوان جایزه… و جشنواره مستقل… دوری کنند. این جشنواره‌های دروغین و شبه جشنواره که متأسفانه پای دلالان آن به کشور ما هم باز شده تنها فرصتی برای گرفتن پول از فیلمسازان هستند به طوری که برخی از آن‌ها بدون هیچ تلاش و برپایی جشنواره‌ای، سالانه تا ۱۰ هزار دلار درآمد نامشروع از همین راه کسب می‌کنند. این سامانه‌های آن لاین ارائه فیلم به جشنواره‌ها مانند "فیلم فری وی"، "ویدات ا باکس"، "شورت فیلم دپو"، "ریل پورت"، "فست هوم" و… نیز هیچ کنترلی بر کیفیت یا حتی وجود و عدم وجود این رویدادها نداشته و خود تبدیل به عامل این نابسامانی‌ها در حوزه عرضه و نمایش فیلم شده‌اند. در دهه هشتاد میلادی، تنها حدود ۳۰۰ جشنواره فیلم در سراسر جهان وجود داشت اما اکنون به بیش از ۱۰ هزار جشنواره فیلم (شامل واقعی، دروغین و شبه جشنواره) در دنیا وجود داشته که ۷۰ درصد آن‌ها در ۱۰ سال اخیر به وجود آمده‌اند! اما یک پخش کننده بین‌المللی حرفه‌ای در طول یک سال تنها با حداکثر ۲۰۰ جشنواره فیلم سر و کار دارد.

انتقاد از آمارسازی‌ها و کم‌دانشی رسانه‌ها در ساخت موفقیت کاذب برای برخی فیلمسازان

این کارشناس بین‌المللی سینما گفت: متأسفانه آمارهایی که در خصوص شماری از فیلم‌های ایرانی، به ویژه فیلم‌های کوتاه و موفقیت‌های آن‌ها در رسانه‌ها درج می‌شود شامل شمار بسیاری از این جشنواره‌های دروغین و شبه جشنواره بوده و برای نمونه فهرست صد و پنجاه جشنواره‌ای یک فیلم کوتاه را اخیراً بررسی کردم که تنها یک جشنواره قابل اعتنا در آن فهرست وجود داشت و ۱۴۹ جشنواره فاقد اعتبار یا دروغین بوده‌اند!

اطبایی ادامه داد: در این بین نقش رسانه‌ها بسیار مهم است و بخش عمده رسانه‌های کشورمان فاقد دانش و شناخت لازم از حوزه‌های بین‌الملل بوده و این خبرهای موفقیت کاذب فیلم‌ها در جشنواره‌های دروغین را منتشر کرده و همین اخبار راه میان‌بر شناخته‌تر شدن این دسته از سینماگران و رسیدن به موقعیت‌های بالای هنری و اجتماعی و صنفی شده است.

استفاده دولت از موفقیت‌هایی که نقشی در آن نداشته

او افزود: همچنین متأسفانه شماری از نهادهای رسمی و دولتی با اعمال سیاست‌های اشتباه در دهه‌های گذشته، کسب موفقیت‌های بین‌المللی را عاملی برای تولید فیلم‌های بَعدی سینماگران دانسته و خود به ترویج به اصطلاح "فیلم جشنواره‌ای" پرداختند. چرا باید انجمن سینمای جوان کتابی درباره حضورهای بین‌المللی فیلم‌های کوتاه به چاپ برساند که خود نوعی تشویق این حضورها و جایزه‌های بیش‌تر کاذب بوده؟ بماند که چقدر هم در این کتاب اشتباه وجود دارد!

وی در بخشی دیگر گفت: واقعیت این است که جشنواره‌ها پدیده‌ای پیچیده بوده و حضور در جشنواره‌های معتبر سال به سال برای فیلم‌ها، چه ایرانی و چه محصولات کشورهای دیگر دشوارتر شده، هر چند این مشکلات برای فیلم‌های ایرانی به دلایل مختلف بیش‌تر است. تولید فیلم در گونه‌ها و شکل‌های مختلف بسیار بالا رفته و فضای رقابتی بیشتری برای ورود به این اندک ظرفیت نمایشی جشنواره‌ها و بازارهای جهانی وجود دارد. حال در این میان، مسائل سیاسی و تحریم‌ها، کیفیت فیلم‌ها، عدم حمایت دولت و تنهایی پخش کننده‌های بین‌المللی در عرضه جهانی، تنگناهای اقتصادی و کمبود نیروی متخصص کارآمد در حوزه پخش، همه و همه دست به دست هم داده تا سینمای ایران در بازارهای جهانی و حتی جشنواره‌های معتبر چندان جایگاهی نداشته باشد. همین اندک موفقیت‌های بین‌المللی سینمای ایران در یک دهه اخیر به واسطه تلاش فردی سینماگران و پخش کننده‌های بین‌المللی بخش خصوصی صورت گرفته و در این سال‌ها دولت هزینه‌ای برای موفقیت سینمای ایران نداشته است. جالب است که نه فقط مدیران سینمایی و فرهنگی بلکه حتی کاندیداهای ریاست جمهوری هم در معرفی برنامه‌های خود از موفقیت‌های سینمای ایران یاد می‌کنند، بی آنکه دولت هزینه‌ای برای این موفقیت‌ها صرف کرده باشد.

امیدواری برای تخصیص بودجه‌های بین‌الملل سینما به بخش خصوصی

او با ابراز خرسندی از آنچه در راستای شفاف سازی بودجه سال ۹۸ نهادهای دولتی مانند بنیاد سینمایی فارابی صورت گرفته، اظهار امیدواری کرد: ردیف بودجه‌های مربوط به حوزه بین‌الملل سینما محقق و در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد.

اطبایی در پایان از تولید مشترک با کشورهای دیگر به عنوان یکی از راه‌های گسترش بازار فیلم‌های هر کشور نام برد که متأسفانه به واسطه برخی محدودیت‌های قانونی مانند عدم وجود توافق نامه‌های رسمی تولید مشترک با دیگر کشورها، در کشورمان بدون استفاده مانده و تجربه موفقی در این حوزه نداشته‌ایم.