انتقاد اهالی سینما از نقش کلیشه ای مادران در سینما و تلویزیون/ مطرح ترین بازیگران نقش «مادر» در سینمای ایران چه کسانی بوده‌اند؟

به گزارش خبرنگار سینماپرس وقتی صحبت از فیلم‌ های سینمایی به میان می‌ آید که محوریت قصه آنان اغلب بر پایه حضور یک بازیگر زن در نقش «مادر» است، ناخودآگاه تصویر تعداد کثیری از بانوان هنرمند این سرزمین در اذهان هر ایرانی تداعی می شود. بانوانی همچون زنده یادان: رقیه چهره آزاد، حمیده خیرآبادی، جملیه شیخی، پروین دخت یزدانیان، مهری ودادیان، پروین سلیمانی، مهری مهرنیا، ملیحه نیکجومند، مهین شهابی، نیکو خردمند، ایران دفتری، توران قادری و... که متأسفانه سال ها است که دیگر در میان ما نیستند و نقش شیرین و زیبای مادران اصیل و مهربان ایرانی را به بازیگرانی سپرده اند که شاید دیدگاه درستی نسبت به جایگاه و شخصیت «مادر» ندارند!

متأسفانه جدا از اینکه این بازیگران شاخص و بزرگ سال ها است که در میان ما نیستند و نمی توانند نقش آفرینی در سینما و تلویزیون داشته باشند از بزرگانی همچون فخری خوروش، ژاله علو، شمسی فضل الهی، شهلا ریاحی، ثریا قاسمی و... نیز برای تولید آثار سینمایی و تلویزیونی استفاده درست و به جایی نمی شود!

این اتفاق در حالی است که شخصیت و مقام مادر در سینمای ایران همواره مورد توجه فیلمنامه نویسان و فیلمسازان بسیاری بوده است اما بازیگری وجود ندارد که بتواند شخصیت اصیل یک مادر ایرانی را به درستی به تصویر بکشد.

در همین رابطه گفتگویی با ۴ تن از بازیگران سینما و تلویزیون ایران، استاد محمدعلی کشاورز، زهرا سعیدی، پروانه معصومی و افسانه چهره آزاد داشته ایم و آن ها ضمن اشاره به جایگاه مادر در سینمای ایران بهترین «مادر سینمای ایران» را از نظر خود معرفی کرده اند.

استاد محمدعلی کشاورز بازیگر پیشکسوت سینمای کشور که خود نقش «محمد ابراهیم» را در فیلم ماندگار «مادر» به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی ایفا کرده در این باره به خبرنگار سینماپرس گفت: بی شک «مادر» فیلمی تأثیرگذار در تاریخ سینمای ایران است و من معتقدم که زنده یاد علی حاتمی شخصیت و جایگاه یک «مادر» را با این فیلم در سینمای ایران جاودانه کرد. زنده یاد رقیه چهره آزاد در این فیلم تأثیرگذار یکی از ماندگارترین نقش های مادر ایرانی را ایفا کرد که قطعاً تا سال های سال مانند آن در سینما دیده نخواهد شد.

وی ادامه داد: علی حاتمی یکی از معدود کارگردانان سینمای ایران بود که دقت زیادی روی جزئیات اثرش داشت و حتی به ریزترین اتفاقاتی که در درون فیلمش به وقوع می پیوست دقت نظر داشت و شاید به همین دلیل است که «مادر» به دلیل فیلمنامه قوی و ریز بینی های این کارگردان سینما توانسته به یکی از ماندگارترین آثار سینمایی ایران تبدیل شود.

این بازیگر پیشکسوت در خاتمه این گفتگو با تبریک میلاد حضرت زهرا (س) به همه زنان و مادران ایرانی گفت: همه ما مدیون و مرهون زحمات، فداکاری ها و ایثارگری های مادران مان هستیم و من امیدوارم که مادران ما از ما راضی و خشنود باشند و به همه جوان ترها توصیه می کنم که همیشه احترام مادران شان را حفظ کنند.

زهرا سعیدی بازیگر سینما و تلویزیون اما با انتقاد شدید از فیلمنامه نویسان و کارگردانان به خبرنگار سینماپرس گفت: متأسفانه سال های درازی است که اکثر نقش های مادران چه در سینما و چه در تلویزیون تکراری و کلیشه ای شده است. ما همیشه در همه آثار شاهد حضور مادرانی یک شکل و یک دست هستیم که حتی نوع لباس پوشیدن و دیالوگ گفتن های شان شبیه هم است و این مهم باعث شده تا شخصیت والای مادر در آثار سینمایی و تلویزیونی ما به قهقرا برود.

وی ادامه داد: متأسفانه ما شاهد حضور هیچ مادر فعال، تأثیرگذار و اکتیوی در سینما و تلویزیون نیستیم؛ بنده معتقدم هرچند زنده یاد علی حاتمی در فیلم شاخص «مادر» توانستند به بهترین شکل ممکن تصویری از عظمت مادر اصیل ایرانی را با هنر لطیف و ظریف خود به تصویر بکشند و بانو رقیه چهره آزاد هم به بهترین شکل ممکن نقش یک مادر ایرانی را در این فیلم بازی کردند اما دلیلی نیست تا ما همواره بخواهیم با تقلید از این شخصیت نقش مادر را در آثار سینمایی و تلویزیونی مان به تصویر بکشیم و باید با کمی خلاقیت و نوآوری نقش های مادران امروزی که در بیرون از منزل کار می کنند، برای فرزندان شان نان آوری می کنند و... را نیز در آثار هنری مان تصویر کنیم.

پروانه معصومی بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون در پاسخ به سوأل خبرنگار سینماپرس گفت: ما داستان های بسیاری برای پرداختن به شخصیت مادر در سینما و تلویزیون داریم که متأسفانه از آن ها غافل شده ایم. اگر بررسی کوچکی داشته باشیم می توانیم به این جمع بندی برسیم که قصه های فراوانی برای پرداختن به شخصیت و جایگاه واقعی زن وجود دارد که از آنها غافل مانده ایم.

وی تأکید کرد: متأسفانه بنده شخصاً  در سال های اخیر فیلمی ندیدم که در آن به شخصیت و جایگاه واقعی زنان و مادران درست پرداخت شده باشد. شاید بسیاری بر این عقیده باشند که فیلمسازان زن بارها به جایگاه واقعی زن در سالهای اخیر پرداخته اند اما از نظر من این اتفاق رخ نداده و ما برای پرداختن به این موضوع باید دست به دامن فیلمسازان مرد شویم چرا که فیلمسازان مرد نشان داده اند که از زنان بهتر درباره زنان فیلم می سازند!

این بازیگر پیشکسوت خاطرنشان کرد: امیدوارم به زودی بتوانیم شاهد آن باشیم که شأن و جایگاه مادران و زنان در سینمای ایران به درستی پرداخته شود و ما تنها شاهد کهنه کلیشه های رایج در رابطه با این شخصیت های مهم نباشیم و مادران را تنها در پای سماورها و ریختن چای نشان ندهیم!

افسانه چهره آزاد بازیگر سینما و تلویزیون و نوه زنده یاد رقیه چهره آزاد نیز در پاسخ به این سوأل که جایگاه رقیه چهره آزاد را به عنوان ماندگارترین مادر در سینمای ایران چگونه ارزیابی می کنید اظهار داشت: زنده یاد رقیه چهره آزاد بازیگری توانا، انسانی والا و هنرمندی بسیار فهمیده بود و معتقدم هرچه صفات و خصایص نیک و خوب انسانی است درون وجود او نهفته بود. ایشان در زمان خود بسیار فراتر از هم نسلان شان می اندیشدند و فکر می کردند و من که افتخار آن را داشتم تا به عنوان نوه ایشان در کنارشان حضور داشته باشم در طول زندگی ام درس های زیادی از ایشان راجع به زندگی آموختم.

وی ادامه داد: خوشبختانه هرچند که من و مادربزرگم در دو طبقه مجزا زندگی می کردیم اما در یک ساختمان بودیم و من فرصت بسیار زیادی داشتم تا با ایشان مراوده داشته باشم. ایشان از ۶-۷ سالگی مرا با خودشان به نمایش هایی که بازی می کردند می بردند و شاید علاقه به بازیگری و سینما نیز از همان دوران در وجود من شکل گرفت.

این بازیگر در پاسخ به این سوأل که چرا فیلم «مادر» به کارگردانی علی حاتمی در سینمای کشور ماندگار شده و سال ها است که هیچ فیلمی نتوانسته جایگزین آن شود گفت: وقتی ۲ بزرگوار مانند زنده یاد علی حاتمی که به درستی به وی لقب شاعر سینمای ایران را داده اند با خلاقیت و قلم توانمندش از یک سو و از سوی دیگر بانو چهره آزاد با استعداد و قریحه سرشار در یک جا قرار می گیرند قطعاً این اتفاق منجر به خلق اثری مانا می شود که تا سال ها جایگزینی برای آن نخواهد آمد. البته خوشبختانه ما در کشورمان جوانان با استعداد زیادی داریم اما تا به این لحظه نظیر این فیلم در سینمای ایران تولید نشده و معلوم نیست که در آینده این اتفاق رخ می دهد یا نه؟