بازگشت ناگهانی طرح شکست خورده «فیلم‌های فاخر»

بالاخره پس از پایان کار دولت دهم و توقف ساخت فیلم‌های فاخر با بودجه‌های میلیاردی، گویا قرار است یک بار دیگر پرونده ساخت این فیلم‌ها در سینمای ایران باز شود. وزیر ارشاد در آخرین گفت‌وگوی خود خبر داده بودجه‌ای نزدیک به 35 میلیارد تومان برای ساخت فیلم‌های فاخر پیش‌بینی شده است. این در حالی ست که تقریبا اکثر تجربه‌های قبلی فیلم های فاخر شکست خورده‌اند و فیلم‌های فاخر به نوعی تبدیل به ضد ارزش در سینمای ایران شده است.

صالحی امیری وزیر ارشاد در برنامه جمعه شب شبکه مازندران اعلام کرد بودجه امسال برای تولید فیلم‌های فاخر مبلغی نزدیک به 35 میلیارد تومان است. با اختصاص دوباره بودجه تولید فیلم‌های فاخر در سینمای ایران باز هم این بحث مطرح می‌شود که آیا صرف چنین هزینه‌ای به نفع سینمای ایران خواهد بود یا خیر؟ آیا محصولاتی که با این عنوان تولید می‌شوند تبدیل به نمونه‌های قابل توجه و آثار مهمی در سینمای ایران می‌شوند. با توجه به تجربه‌های قبلی پاسخ این سوال قطعا منفی است.

در دولت نهم که محمدحسین صفار هرندی وزیر ارشاد بود و محمدرضا جعفری جلوه معاون سینمایی، سینمای ایران با واژه تازه‌ای به نام «فیلم فاخر» آشنا شد. این واژه در ابتدا برای اهالی سینما گنگ و گیج‌کننده بود. اما در همان زمان با حضور مجید شاه حسینی در بنیاد سینمایی فارابی دو فیلم «راه آبی ابریشم» به کارگردانی محمدبزرگ نیا و «ملک سلیمان» به کارگردانی شهریار بحرانی با صرف هزینه‌های میلیاردی ساخته شد تا کمی این مفهوم جدید در سینمای ایران شناخته شود.

«ملک سلیمان» با توجه به اینکه از اولین تجربه‌های حرفه‌ای فیلمسازی دیجیتال در سینمای ایران بود، بودجه‌ای نزدیک به 7 میلیارد تومان را به خود اختصاص داد و در گیشه با فروشی نزدیک به یک و نیم میلیارد تومان روبه‌رو شد. هر چند فیلم شکست تجاری لقب گرفت اما در یکی از بدترین سالهای سینمای ایران از نظر جذب مخاطب، توانست پرفروش‌ترین فیلم سال شود. از آن طرف بودجه «راه آبی ابریشم» طبق اعلام رسمی 6 میلیارد تومان بود ولی آخرین اثر بزرگ نیا تا امروز، شکست به مراتب سنگین‌تری از «ملک سلیمان» در اکران خورد و در گیشه فقط 320 میلیون تومان فروخت.

با ساخت این دو فیلم و مشخص شدن روند تولید آن ها، معنی فیلم فاخر چیزی شبیه مفهوم آثار «بیگ پروداکشن» شد. یعنی ساخت فیلم با هزینه‌های بسیار بالا. در دولت دهم و با روی کار آمدن سید محمد حسینی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و جواد شمقدری به عنوان معاون امور سینمایی، مسیر ساخت فیلم‌های فاخر شدت بیشتری پیدا کرد. مجلس شورای اسلامی هم بودجه‌ای تصویب کرد و آن را به ساخت فیلم‌های فاخر اختصاص داد. با اختصاص بودجه معین، پروژه‌های میلیاردی یکی یکی جلوی دوربین رفتند.

«استرداد» به کارگردانی علی غفاری، «خاک و آتش» ساخته مهدی صباغ‌زاده، «عقاب صحرا» به کارگردانی مهرداد خوشبخت، «برلین منفی هفت» به کارگردانی رامتین لوافی و «فرزند چهارم» به کارگردانی وحید موساییان فیلم‌هایی بودند که نامشان از سوی سازمان سینمایی به عنوان پروژه‌های فاخر اعلام شد.

از بین فیلم‌هایی که در سال 91 به عنوان پروژه فاخر معرفی شدند، فیلم‌های «استرداد»، «برلین منفی هفت» و «فرزند چهارم» در گیشه شکست خوردند و «عقاب صحرا» هم هیچ وقت فرصت اکران پیدا نکرد. از طرفی جز «استرداد» فیلم هاتی دیگر هیچ موفقیتی نه در داخل کسب کردند و نه در داخل، در نتیجه ساخت فیلم فاخر نه تنها هیچ برگشت مالی با خود به همراه نداشت بلکه حتی به اعتبار کارنامه مدیران سینمایی هم چیزی اضافه نکرد.

بعد از اکران شکست خورده چند فیلم فاخر، فیلم‌های «روز رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش و «محمد رسول‌الله» به کارگردانی مجید مجیدی نیز دو فیلمی بودند که در فضایی غیردولتی ساخته شدند که تمام ویژگی‌های فیلم فاخر را داشتند اما به دلیل تامین بودجه از جای دیگر این عنوان به شمکل رسمی به آن ها اطلاق نشد.

پروژه «محمد رسول الله» طبق اعلام رسمی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مبلغی کمی بیشتر از 70 میلیارد تومان ساخته شده و البته مبلغ‌های غیر رسمی زیاد دیگری هم در این باره شنیده ‌می‌شود. این مبلغ تقریبا دو برابر کل بودجه‌ای است که امسال برای تولید فیلم‌های فاخر در نظر گرفته شده، با این حال فیلم مجیدی تنها فیلم سینمای ایران است که با پروداکشن سنگین و حضور عوامل حرفه‌ای سینمای جهان ساخته شده و نتیجه اش فیلمی است که حداقل به لحاظ کیفی اثری کاملا منطبق با استانداردهای بین‌المللی است که حتی در چند کشور اروپایی و آسیایی هم به شکل گسترده اکران شده است. این یعنی سینمای ایران برای ساخت از این دست فیلم ها با استاندارد لازم به مبالغی بیش از 35 میلیارد تومان نیاز دارد. مگر اینکه قرار باشد باز یک‌سری فیلم برای پررنگ شدن بیلان کاری مدیران ساخته شود یا سفره‌ای باشد که یک عده دور هم بنشینند و تقسیم غنائم کنند.

فیلم‌های فاخر در سینمای ایران همیشه موافقان و مخالفانی داشته است. موافقان جریان فیلم‌های فاخر معتقدند که می‌شود با ساخت این فیلم‌ها آثار ماندگاری را در سینمای ایران ثبت کرد اما مخالفان این جریان که تعداد بیشتری را تشکیل می‌دهند، با توجه به گذشته نه چندان موفق تولید فیلم‌های فاخر، صرف چنین هزینه‌هایی را هدر دادن بیت‌المال می‌دانند. آن‌ها معتقدند که با هزینه ساخت یک فیلم فاخر بد، می‌توان چند فیلم خوب دیگر ساخت.

به هرحال تجربه نشان داده است ساخت پروژه‌های فاخر چیزی جز شکست نیست. در واقع تولید فیلم‌های فاخر یکی از مشکلات اساسی سینمای ایران است که دولت نهم و دهم پول زیادی را برای آن صرف کرده و بهره بسیار کمی از آن برده است. با این حال امسال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصمیم گرفته تا باز هم مبلغ کلانی را به این تولیدات سینمایی اختصاص دهد.

حالا با اختصاص بودجه‌ 35 میلیاردی دولت به فیلم‌های فاخر، این سوال مطرح می‌شود که می‌توان فیلمی ماندگار در سینمای ایران ساخت تا در گوشه و کنار دنیا آن را ببینند و هزینه‌های هنگفت این فیلم‌ها به نوعی دور ریخته نشود؟ و از طرف دیگر اینکه بتوان با 35 میلیارد تومان چند فیلم ساخت که به معنای واقعی کلمه فاخر باشد، نیازمند به یک مدیریت قوی، هوشمند و شفاف در عرصه تولید است. چیزی که این روزها نه در سینما که در خیلی بخش‌های حوزه فرهنگ حکم داروی نایاب دارد.

9415