وصیتنامه شاه آشپز

یادداشت رسیده – مهدی اسدی داستان «فیلشاه» در جنگلی در آفریقا رقم می‌خورد. رئیس گله فیل‌ها صاحب فرزندی می‌شود که همه انتظار دارند جانشین رئیس گله باشد، اما برخلاف تصور همه «فیل شاه» بسیار دست و پا چلفتی است و هیکل گنده‌اش همیشه سبب تخریب و خرابکاری می‌شود… مواجهه با انیمیشن آن هم از نوع ایرانی آن، همانند روبرو شدن با یک کودک، ملاحظات و لطافت‌های خاص خود را می طلبد. اگر صادقانه بخواهیم توضیح دهیم، واقعیت این است که باید در نقد چنین آثاری کمی با اغماض نگاه کرد. اما مسئله اساسی و پیش برنده آن است که با احترام به تمام زحمات و تلاشهای گروه سازنده، اغماض جایز نیست. «فیلشاه» انیمیشنی در حد و اندازه استاندارد جهانی است که مشکلاتی نیز در دل خود دارد و تا نتواند وضع حمل کند، با فاصله از همترازهای جهانی خود خواهد ایستاد. «فیلشاه» در یک چهارم ابتدایی، فیلم موفقی است اگر وضعیت دوبله و ماجرای اصلاح رنگ را سختگیرانه بررسی نکنیم. اما یک چهارم بعدی که ماجرای کشتی و شکارچیان پیش می آید، شلوغی بی دلیل،حجم بالای نقش و نگار و پرداخت بیش از حد جزئیات صحنه، لباس و چهره پردازی آدمهای بومی، چشمآزار ،خسته کننده و ناکارآمد است. ریتم فیلم هم در این برهه کند می شود. نباید فراموش کرد که مخاطب اصلی فیلم کودکان و نوجوانان هستند. سادگی ، وضوح و پرهیز از تکلفهای بی مورد یکی از رموز ایجاد ارتباط با مخاطبان اصلی چنین آثاری است. موضوع دیگر میزان، نوع و حجم موسیقی در فیلم است. موسیقی اصلا مناسب چنین کاری نیست و می طلبید که موسیقی حجیم و توام با آوازخوانی برای کار یا به تعبیری انیمیشن فاخر در نظر گرفته می شد. در خیلی از صحنه ها موسیقی می توانست کمک کند. این خلا را به نظر خواسته اند با رنگ و لعاب پر کنند که این حجم از رنگ و لعاب زیاد، اصلا نشانی از تسلط و قدرت تکنیکی نیست و بیشتر به کار لطمه زده است. طبق روال چنین آثاری در جهان معمولا انیمیشنها با موسیقی و آواز منحصر به فردی ساخته و شناخته می شوند که در «فیلشاه» فقدان آواز مناسب و خاطره انگیز به شدت احساس می شود. نکته اساسی و اولیه در شکل گیری و جذابیت یک فیلم، فیلمنامه و چفت و بسط محکم آن است که به طبع اکثر موارد مشابه، در این انیمیشن به فرم و نمادهای مفهومی و اخلاقی بیشتر از فیلمنامه توجه شده است. در نتیجه گفت وگوها ضعیف و کمدیها چندان جذاب از کار درنیامده است. اما در بحث فرم، یکی از مشکلات این انیمیشن رنگهای خام و خیلی بشاش است که باسمه ای به نظر می آیند. به لحاظ تکسچر و بافت هم، فیلم فضای شلوغی دارد. کاراکترهای بسیار زیاد ، فضاهای خیلی شلوغ و طرح و نقشه های پیچیده که به منظور نمایش یک قبیله بدوی طراحی شده، اما به جهت اینکه مخاطب اصلی این فیلم بچه ها هستند ، چنین طراحی ای چشم را می دزدد و تمرکز زدایی می کند. بویژه شخصیتهایی مانند شکارچی که در یک سایز کوچک با وسایل و ریزه کاریهایی که به نظر ضروری هم نیستند، طراحی شده اند، خیلی به چشم می آیند. از سوی دیگر تلاش شده سادگی مریم و پدربزرگ به عنوان شخصیتهای مثبت داستان ، به تصویر کشیده شود که این دو مجموعه در کنار هم اصلا نمی نشیند. به نظر می رسد در این طراحی و چیدمان پوششی، بیشتر با موضوع ایدیولوژیک برخورد شده و به جای اینکه تناسبات را در نظر بگیرند به یک سری پیامهایی در خصوص خیر و شر، پوشش و عدم پوشش توجه داشته اند. آدمها برخی همانند سرخپوستها شخصیت پردازی شده اند، اما طراحی لباس شان مانند اعراب و گویششان به نوعی تاریخی است. نوع ترکیب دنیای انسان و حیوان، شلوغیها و حرف زدنهای آنها فضایی را ایجاد می کنند که تصور شود سازندگان اثر، بیشتر مجذوب تکنولوژی شده اند و گویی می خواهند امکانات را به رخ بکشند و هر چه در چنته دارند به یکباره روی دایره می ریزند. البته سعی شده در فیلم برخورد نمادین با موضوع داشته باشند و حتی ارجاعاتی هم به آثار ماندگار داشته اند؛ مانند شخصیت موش که یادآور «عصر یخبندان » است و یا کلیت موضوع که نیم نگاهی سطحی هم به «قلعه حیوانات» نوشته جرج ارول دارد. آش شله قلم کاری که هر گروه و دسته و رسته در آن میتوانست موضوع مستقلی در یک فیلم به شمار آید. نکته جالب اینکه فیلمنامه پر قصه، اما نامنسجم است که در تدوین نیز کوتاه نشده است و کش می آید. قصه دیر شروع می شود. البته که این مشکل عمومی بسیاری از فیلمنامه های انیمیشن سینمای ایران است. حضور بعضی از کاراکترها به منظور پرکردن فضاهای خالی شکل گرفته که بر شلوغی فیلم افزوده است. تدوین فیلم لخت است با اینکه برشهای فراوانی دارد. چون قصه کند است. به نظر می رسد سازندگان خیلی تلاش کرده اند بگویند یا بفهمانند که ما می توانیم و به حد خوبی از تکنیک در انیمیشن رسیده ایم. تنوع صحنه ها این را می رساند. به رخ کشیدن تکنیک دیگر معنا ندارد. . ماجرای ناکجاآباد هم درنیامده. اینکه آدم را با فیل به زندان می اندازند منطق روایی ندارد و موارد بدون منطق این چنینی در فیلم به کرات دیده می شود. دو دسته کردن شخصیتها، یکی دختر کوچک با حجاب و دیگری شکارچی و تیمش که نماد ابرقدرتها هستند خیلی سطحی پرداخت شده است. با استفاده شکارچی از فیلها برای ساخت عبادتگاه نوعی نقد نظام برده داری هم هست. در این فیلم خیلی شعارهای دهان پرکن داده می شود، ولی در کار ننشسته و بیرون زده است. مساله دیگر این است که شکارچی زمانی که کارش تمام شده و سربازهای حاکم باید بیایند و فیلها را تحویل بگیرند اما باز هم بی منطق همچنان در صحنه حضور دارد. فیلم نظام طبقاتی، اجتماعی و ساختاری مشخص ندارد. حتی طراحیها نظاممند نیست و همه چیز شلوغ است. متاسفانه «فیلشاه» اثری با جذابیت ادامه دار و پر کشش نیست، اما نکته مثبت این فیلم آن است که نشان می دهد که انیمیشن ایران به لحاظ سطح تکنیکی ارتقا پیدا کرده است.پس با گذر از سد تکنیکی، باید منتظر آثار بعدی سازندگان این اثر شد و امیدوار بود تا در آینده به جامعه هدف، روانشناسی مخاطب ، آستانه تحمل و شاخصه های جذابیت و البته میزان استفاده از آنها در یک اثر، توجه ویژه داشته باشند.

نوشته وصیتنامه شاه آشپز اولین بار در بانی‌فیلم پدیدار شد.