سینماسینما، ندا قوسی
نمایش «همهوایی»، به کارگردانی افسانه ماهیان
در دوران اجرای این نمایش این یادداشت از کارگردان در بروشور مرقوم شده بود: «ما به آدمهای حاضر و غایب این نمایش نگریستیم. نه قاضی شدیم که حکمی صادر کنیم، نه جانبداری کردیم که مشفقانه دلسوزی کنیم، نه نفیشان کردیم و نه قهرمان ساختیم. ما فقط به زندگیشان سَرَک کشیدیم.»
«…چیزی که برای صعود به قلل مرتفع باید در نظر داشت، نیازی است که به تطابق با ارتفاع یا هم هوایی acclimatization لازم است تا در ابتدا خود را از لحاظ جسمانی به حدی مطلوب رساند، که این افزایش آمادگی جسمانی از طریق تطابق با ارتفاع یا هم هوایی اتفاق می افتد.»
سه زن: یکی نرگس دلیریفر(الهام کردا) همسرِ سرداری شهید، دومی چهرهی جنجالیِ چند سال پیش شهلا جاهد (ستاره اسکندری) و سومی کوهنورد معروف و مرحوم لیلا اسفندیاری (باران کوثری). این سه، کاراکترهای نمایش همهوایی هستند.
متن نمایشنامه با اشاره به گذشتهی شخصیتها، میکوشد ریشهی آنچه در روزهای سپری شدهی حیاتشان، بر ایشان واقعشده را بیابد و از این طریق با ظرافت و کاملاً غیرمستقیم وقایعی از دهههای اخیرِ سرزمینمان (بهخصوص دوران جنگ) را نیز مرور میکند.
نمایش از سه اپیزود تشکیل شده که همزمان و درهم تنیده روایت میشوند، گاه روایتها با هم تداخل مییابند و بازیگران -باوجود اینکه هیچ ربطی به هم ندارند- نسبت به هم واکنش نشان میدهند. تمام اینها در حالتی صورت میگیرند که سه اپیزود به یک اندازه منسجم و مدون هستند.
اصلیترین جذابیت نمایش ریشه در واقعی بودن شخصیتها دارد، این راستین و حقیقی بودن، تخیل و حس مخاطب را بیشتر برمیانگیزد و او را در مسیر ماجراهای نرگس، شهلا و لیلا قرار میدهد و رفتهرفته هر چه قصهی پرغصهی کاراکترها جلوتر میرود بر نقطهای مشخص و مطلوب تمرکز مییابد.
تماشاگر هر چند تئاتر را برصحنه نمیبیند و نظارهگر آن بر صفحهی نمایش (تلوزیون، لپتاپ یا گوشی موبایل) است باز هم متوجه ویژه و خاص بودنِ دکورِ برجسته و ناب این کار میشود؛ آنچه عمدتاً پوشیده در رنگهای خاکستری است. در صحنهی مینیمال و کمینهگرای نمایش میشود بهوضوح محدودههایی بر کف صحنه دید به رنگهای خاکستری کمرنگ و خاکستری پررنگ که این محدودهها در قسمتهای نرسیده به انتهای صحنه به سه پیشخوان میرسند: سه پیشخوان یکی مجهز به یک اجاق گاز، یکی با یک تختهی خردکن و دیگری سینک ظرفشویی. مجموعاً در لباسها و صحنه از هیچ عنصرِ رنگی گلدرشت و پرجلوهای استفاده نشده و تنها رنگهای کمی شاد، شامل وسایل و جزئیات کوچک در صحنه است که آنها نیز در پایان توسط خود بازیگران جمعآوری میشوند.
اجرا با مونولوگ نرگس آغاز میشود، او که در بخش میانی، یعنی بر پیشخوان وسط در حال آشپزی است، در طول نمایش با لهجهی درست و به اندازهی شیرازی داستان آشنایی و عشق خود به همسر و بخشی از فراز و نشیبهای طیشده در طول زندگی مشترک را رودررو توصیف میکند. وی در حین شرح و تفسیرات دلنشین و خوشلحنی که دارد به طور همزمان در حال انجام یک سری امور آشپزی نیز است، از شکستن گردو گرفته تا الککردن آرد. در قسمتهای انتهایی نرگس حلوایی را که به مرور زمان برای خیرات همسرش پخته آماده کرده و تزئین میکند.
در پیشخوان سمت چپ، کاراکتر شهلا جاهد حضور دارد؛ او نیز داستان تلخ زندگی خود را همزمان با پخت غذای موردِ علاقهی همسر-بیوفایش-، برای تماشاگران نقل میکند. در مونولوگهای او نیز به وفور ریزپردازیها و ظرافت تاملبرانگیز وجود دارد؛ بازیگر این نقش به خوبی نوسانات و بحرانهای عصبی که از سرگذرانده، توهمات و پنداشتهای غریب که در جریان توصیفِ واقعی یا مجعول از قتل همسر فقید فوتبالیست معروف داشته و بعد زندان و در نهایت اعدام خود را براساس فضایی که در اختیار دارد، تجسم میبخشد.
پیشخوان سمت راست، متعلق به کاراکتر لیلا اسفندیاری است، او نیز همزمان با پختن کیک داستانهای جستهوگریختهای از زندگی خود را برای مخاطب بازگو میکند. شرح ترسها و بیمهایش در کودکی و نوجوانی و مسیری که طی کرد تا تبدیل به کوهنوردی جسور و شجاع شد، همه را به شکلی دلپذیر و شنیدنی ارائه میدهد.
متن چنان دقیق و جزئیاتپردازانه نگارش یافته و با تبحر تمام به اجرا درآمده که بسیاری از وقایع و مکانها و زمانها بهصورت ذهنی برای مخاطب قابل درک میشوند بهگونهای که بخش هایی از کودکی، نوجوانی، جوانی و…. کاراکترها با رنگها و تصاویر بدیع در ذهن مخاطب شکل میگیرند.
برای مثال: چهرهی کاراکترِ لیلا اسفندیاری در سن بلوغ و موهای روی صورتش، یا محل آشناییاش با همسرش (همسری که زندگیشان با هم به انتها نمیپاید.) جزئیاتپردازی خلاقانهی توصیفاتِ کاراکتر نرگس از محل زندگیشان در جنوب ایران، تصاویر گلهای زیبای شکفته در آن محل در کنار عناصرخشنی چون بمب و موشک، روسری نرگس در هنگام وداع آخرش با همسر و عدم تمایل او به داشتن روسری آبی (اشاره به فیلم «خلبان» ساختهی «جمال شورجه»، که گفته میشود اشتباهات زیادی در روایت داستان زندگی این سردار بزرگ دارد). یا تفاصیل و ریزگوییهای کاراکتر شهلا جاهد از شیوهی آشناییاش با فوتبالیست معروف در اتومبیل آن مرد تا خریدن لباس نوزادی برای فرزندی که آرزویش تا ابد بردل او ماند. همهی این امور و بیشتر تصاویری هستند که مخاطب آنها را نمیبیند ولی به واسطهی دقت نویسندهی نمایشنامه، فراست کارگردان، بازی خوب و به اندازهی بازیگران، طراحی صحنهی فکرشده و استفاده از فضای رئال برای آشپزی، تمام آنها را مُجسم و ادراک میکند.
در انتهای نمایش تمام کاراکترها که پختوپز خود را همراه با اوج داستانهایشان به پایان رساندهاند، اسباب ریز صحنه را جمعآوری کرده و تنها در بشقابهای سفیدی که مقابل صحنه میگذارند و حلقههای ازدواج را در آن قرار میدهند، پیغام خود را به تماشاگر میرسانند و در نهایت شمعهایی روشن میکنند برای ازدسترفتهها.
خلاقیت کارگردان در استفاده از موسیقی، ترانه، صدای آژیر و رادیو در موقعیتهای دهههای ۶۰ و ۷۰ که بخشهایی از قصهها در آن ادوار میگذرند به خوبی تداعیگر وقایعی است که کاراکترها در حال توصیف و حتی تصویرسازی آن هستند اما اینطور نیست که فضا صرفاً رئال و واقعگرایانه باشد بلکه دنیای ذهنی کاراکترها با وسایل و آکسسوار اندک چنان در مقابل تماشاگر قرار میگیرد که همانند فیلمهای سینمایی امپرسیونیستی با جریان سیالِ ذهن نقشها همراه میشویم و گویی همه را با چشم میبینیم و از آن فراتر با تمام وجود لمس میکنیم.
تاثیر متقابلی که در این نمایش برای مخاطب ایجاد میشود به گونهای است که، توجه به جنسیتگرایی، یعنی زنانگی در آن پررنگ شده و از طرفی مردان بدون حضور فیزیکی در کار تاثیرات خود را بر روی نقشها و حتی ذهن مخاطب -بیش از آن چه متصور هستیم-، میگذارند. برای نمونه در نقش لیلا اسفندیاری، عدم تمایلش به تحت کنترل قرار گرفتن از سوی فردی دیگر که با اشاره به ترسهای او در نوجوانی با این ذهنیت که از سوی کسی تعقیب میشود یا جای دیگر که ماجرای جداییاش را تعریف میکند، حاکی از همین امر است. کاراکترِ خانم دلیریفر، همسر شهید دوران، به شکل مثبتگرایانه و پوزیتیویستی به این امر میپردازد، چرا که وابستگی او به همسر وفادار و وطندوستش در جایجای نمایش مورد تجلیل قرار میگیرد. پُرواضح است که نقش شهلا جاهد هم در این امر ویژگیهایی مثالزدنی دارد، تن دادن به ازدواج موقت، نیاز به جایگاهی امن به نام خانهی شوهر، همگی نمود قابلفهم از زنانی شبیه اوست. اگرچه بامشاهدهی نام بازیگران که هر سه زن هستند متوجه میشویم، با نمایشی با فضای کاملا زنانه روبرو هستیم ولی نحوهی داستانگویی بهشکلی است که نه رقتانگیز میشود، نه سانتیمانتال و نه لوس و حوصلهسربر بلکه جامعیتی مثالزدنی دارد که تجربهی تماشای آن را مطلوب و خوشایند میکند.
مجموعاً همهی عناصر در این شاهکارِ نمایشیِ مدرن دستبهدست هم دادهاند وتاثیری متقابل و مثالزدنی ایجاد کردهاند. این چنین جهانی که همهوایی برای مخاطبش خلق میکند، پر است از خاطرههای باورکردنی، قصههای پذیرفتنی و دلتنگیهای قریب برای گذشته.
[این متن برداشتی کلی است از مجموعهی مطالبی که نگارنده در مورد این نمایش در پایاننامهی دورهی کارشناسی ارشد خود (در سال ۱۳۹۵) ارائه داده.)
جلسات نمایش فیلمتئاترهای شاخص ایرانی در سینماتک خانه هنرمندان ایران برگزار میشود. به گزارش سینماسینما، نخستین برنامه نمایش فیلمتئاترهای شاخص ایرانی با همکاری مشترک انجمن صنفی منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران خانه تئاتر و سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش فیلمتئاتر «خانه برناردا آلبا» اختصاص دارد. نمایش «خانه برناردا آلبا» نوشته...
۱۴۰۲/۱۰/۱۵
سینماسینما، زهرا مشتاق ویژگی هایی هست که خورشید آن ماه را قابل تامل می سازد. مهمترین آن، نقد فرهنگی است که زنان را در برابر هم می شوراند و مردانی که می توانند تبدیل به خونریزانی متحرک شوند. گلوله هایی که می توانند هر کجا را به آتش بکشند. گویا،...
۱۴۰۲/۱۰/۱۰
شامگاه چهارشنبه ۲۲ دی ماه همزمان با سالروز تولد دکتر علی رفیعی، تعدادی از شاگردان او در خانه هنرمندان ایران گرد هم آمدند. این برنامه به کوشش ستاره اسکندری، بازیگر تئاتر و از شاگردان علی رفیعی و محمد زمان وفاجویی، دستیار این هنرمند برگزار شد اما این دو از ابتدا...
۱۴۰۰/۱۰/۲۲
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
اولین گردهمایی جوانان کانون کارگردانان سینمای ایران با حضور اعضای شورای مرکزی این کانون و جمعی از کارگردانان جوان سینما روز ۱۶ آذر در خانه سینما (شماره یک) برگزار شد. به گزارش سینماسینما، محمد علی نجفی رئیس هیات مدیره خانه سینما، محسن امیریوسفی رئیس کانون کارگردانان، احمد امینی، وحید موسائیان،...
۱۴۰۰/۰۹/۱۷
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
«خورشید آن ماه» در جشنواره بین المللی فیلم هند به نمایش در می آید. به گزارش سینماسینما، فیلم «خورشید آن ماه»، نخستین اثر بلند ستاره اسکندری در مقام کارگردان، به تهیه کنندگی منوچهر محمدی و پخش بین المللی موسسه ایریماژ، در نخستین نمایش جهانی، در بخش چشم انداز سینمای جهان...
۱۴۰۰/۰۸/۲۶
منتظر بمانید..
فیلم «خورشید آن ماه» ساخته بلند ستاره اسکندری در نخستین نمایش بینالمللی خود در جشنواره فیلم هند (گوا) به روی پرده میرود.
۱۴۰۰/۰۸/۲۶
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
حسین علیزاده موسیقی فیلم سینمایی «خورشید آن ماه» به کارگردانی ستاره اسکندری را میسازد. به گزارش سینماسینما، با آهنگسازی حسین علیزاده، «خورشید آن ماه» نخستین ساخته سینمایی ستاره اسکندری برای نمایش در سی و نهمین جشنواره ملی فیلم فجر آماده می شود. حسین علیزاده، نامزد دریافت ۳ جایزه گرمی و...
۱۳۹۹/۱۰/۲۴
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
ستاره اسکندری فیلم سینمایی «خانه دوست کجاست» ساخته عباس کیارستمی را برای نابینایان توضیحدار کرد. نوشته انتشار نسخه ویژه نابینایان فیلم سینمایی «خانه دوست کجاست» با صدای ستاره اسکندری اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۳۹۹/۱۰/۱۷
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
ستاره اسکندری فیلم سینمایی «خانه دوست کجاست» ساخته عباس کیارستمی را برای نابینایان توضیحدار کرد. به گزارش سینماسینما به نقل از روابط عمومی سوینا، این گروه نسخه ویژه نابینایان فیلم سینمایی «خانه دوست کجاست؟» ساخته عباس کیارستمی را روز پنجشنبه هجدهم دی ماه در چارچوب برنامه فیلمخانه منتشر میکند. این...
۱۳۹۹/۱۰/۱۷
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلم سینمایی «گیجگاه» به کارگردانی عادل تبریزی یکشنبه دوم اردیبهشتماه در فرهنگسرای ارسباران اکران و پس از آن نقد و بررسی میشود. نوشته نمایش و نقد «گیجگاه» در فرهنگسرای ارسباران اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۲/۰۱
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
ششمین رویداد اکرانِ ایوان، با نمایش فیلم سینمایی «شهر خاموش» به کارگردانی و نویسندگی احمد بهرامی، تهیه کنندگی رضا محقق و با بازی باران کوثری، علی باقری و بابک کریمی ...ادامه مطلب نوشته «شهر خاموش» تصویری از ویرانگری قدرت زن است اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۲/۱۲/۱۴
منتظر بمانید..
باران کوثری فیلم سینمایی «شیر شاه» ساخته راب مینکاف و راجر آلرز را برای نابینایان توضیحدار کرد. به گزارش سینماسینما، سوینا در تازهترین فعالیت خود، نسخه ویژه نابینایان انیمیشن سینمایی کلاسیک «شیر شاه» به کارگردانی راب مینکاف و راجر آلرز را پنجشنبه دوم آذر ماه منتشر میکند. این فیلم روز...
۱۴۰۲/۰۹/۰۱
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
سینماسینما، محمد شریعت پناه اکثر قریب به اتفاق تولیدات سینمای ایران به سوژههای تلخ اجتماعی اختصاص دارد. کارگردانان فیلمهای اجتماعی به شیوع معضلات، آسیبها و موضوعات ویرانگر جامعه می پردازند و گاهی نیز به نقش و عملکرد مسئولان و تصمیمگیران به عنوان مسببان بروز ناهنجاریها و نابسامانیها نیز اشاره می...
۱۴۰۰/۱۰/۱۱
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلمبرداری فیلمسینمایی «سه جلد» به کارگردانی مهدی اسماعیلی و تهیه کنندگی محمد آفریده به پایان رسید. به گزارش سینماسینما، به نقل از روابط عمومی پروژه، فیلمبرداری فیلم سینمایی «سه جلد» به نویسندگی و کارگردانی مهدی اسماعیلی و تهیه کنندگی محمد آفریده از اوایل مهرماه امسال آغاز شده بود و ۱۵آبان...
۱۴۰۰/۰۸/۲۲
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلمبرداری فیلمسینمایی «سه جلد» به کارگردانی مهدی اسماعیلی و تهیه کنندگی محمد آفریده به پایان رسید به گزارش روابط عمومی پروژه ،فیلمبرداری فیلم سینمایی «سه جلد» به نویسندگی و کارگردانی ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۰۸/۲۲
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلمبرداری فیلمسینمایی «سه جلد» به کارگردانی مهدی اسماعیلی و تهیه کنندگی محمد آفریده به پایان رسید
۱۴۰۰/۰۸/۲۲
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلم سینمایی «بی همه چیز» در نخستین حضور بینالمللی خود در جشنواره بینالمللی فیلم سائوپائولو در کشور برزیل به نمایش گذاشته میشود.
۱۴۰۰/۰۷/۱۸
منتظر بمانید..
باران کوثری فیلم سینمایی «کریمر علیه کریمر» ساخته رابرت بنتون را برای نابینایان توضیحدار کرد. نوشته انتشار نسخه ویژه نابینایان «کریمر علیه کریمر» با صدای باران کوثری اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۰/۰۴/۰۲
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلمبرداری فیلم سینمایی «بدون قرار قبلی» به کارگردانی بهروز شعیبی و تهیهکنندگی محمود بابایی در آلمان به اتمام رسید و این روزها مراحل فنی را پشت سر میگذارد. به گزارش سینماسینما، پگاه آهنگرانی به عنوان شخصیت اصلی، مقابل دوربین «بدون قرار قبلی» حاضر شده است. پیش از این نیز نام...
۱۴۰۰/۰۹/۲۸
منتظر بمانید..
الهام کردا بازیگر گفت: تنها راه برون رفت هنرمندان تئاتر از این وضعیت کرونایی و به اجرا رفتن آثار ، واکسیناسیون است.
۱۴۰۰/۰۵/۰۶
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلمبرداری «بدون قرار قبلی» به کارگردانی بهروز شعیبی همچنان در تهران ادامه دارد. به گزارش سینماسینما، به نقل از روابط عمومی فیلم، فیلمبرداری «بدون قرار قبلی» به کارگردانی بهروز شعیبی و تهیهکنندگی محمود بابایی همچنان در تهران ادامه دارد. الهام کردا مقابل دوربین «بدون قرار قبلی» حاضر شد و بازی...
۱۴۰۰/۰۳/۱۸
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
سریال نمایش خانگی «آهوی من مارال» با انتشار تست گریم حسن معجونی در نقش ناصرالدین شاه کلید خورد. به گزارش سینماسینما، سریال «آهوی من مارال» در ژانر تاریخی- عاشقانه قرار است بزودی از شبکه نمایش خانگی منتشر شود. قصه این سریال در دوره قاجار میگذرد و به عشقهای ناصرالدین شاه...
۱۳۹۹/۱۲/۲۱
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
شبنم مقدمی به عنوان جدیدترین بازیگر به جمع بازیگران سریال نمایش خانگی «آهوی من مارال» اضافه شد. به گزارش سینماسینما، به نقل از مشاور رسانهای پروژه، انتخاب بازیگران سریال نمایش خانگی «آهوی من مارال» ادامه دارد و شبنم مقدمی به عنوان تازهترین بازیگر به این سریال نمایش خانگی پیوست. پیش...
۱۳۹۹/۱۰/۰۲
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
سینماپرس: رضا بهبودی، الهام کردا و یسنا میرطهماسب به جمع بازیگران سریال «ملکه گدایان» حسین سهیلی زاده پیوستند.
۱۳۹۹/۰۴/۳۱
منتظر بمانید..
سینماپرس: کارگردان فیلم سینمایی «بیسر» با اشاره به اینکه اولویت برای این فیلم حضور در جشنوارههای خارجی است، بیان کرد به اکران آنلاین «بی سر» فکر میکنم.
۱۳۹۹/۰۳/۱۱
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
سینماپرس: الهام کردا و بهروز شعیبی به سریال «می جان» به کارگردانی مرجان اشرفی زاده پیوستند.
۱۳۹۸/۱۱/۲۶
سینماپرس: فیلم سینمایی «بی سر» به کارگردانی کاوه سجادی حسینی به صداگذاری رسید.
۱۳۹۸/۰۴/۱۷