سینماسینما، محمدرضا بیاتی*
کمدی دوستداشتنیِ «نون. خ» من را به یاد سریال «روزی روزگاری» و مُراد بیگ (خسرو شکیبایی) میاندازد؛ از این نظر که طنزش روستایی است و هویت بومی و ایرانی دارد. بنظرم جز آثار رضا عطاران که خلق خنده در آنها از خلاقیت منحصر بفردی سرچشمه میگیرند اغلب خندهگیریها در کمدیهای ما تکرار، تقلید و یا اقتباسی از طنازیهای کلاسیک هستند؛ از چارلی چاپلین، لورل و هاردی و دیگران تا شوخیهای انیمیشنی و کارتونی که بازیگران جاندار آنها را اجرا میکنند. «نون. خ» جزو استثناءهاست. هرچند از الگوی شوخیهای متعارف هم بسیار دارد اما جانمایهاش طنزی اصیل است. «نون.خ» در کنار نقاط قوتی که دارد با نا-بازیگران دلنشیناش مسألهی بازیگر-نابازیگر را برای نگارنده دوباره زنده میکند. سؤالی که مدتی پیش در یادداشت معیار انتخاب بازیگر (۲) مطرح کرده بودم ولی به آن جوابی ندادم؛ در آنجا به چند عامل اثرگذار اشاره کردم که ارتباطی به استعداد، تلاش و دانشِ بازیگران ندارند ولی در انتخاب آنها تعیین کنندهاند؛ نتیجهی آن بحث این بود که بنظر میآید خودجوشی خلاق و باورپذیری در نابازیگران، آسانتر اتفاق میافتد و –انگار- هرچه بازیگران حرفهایتر و آگاهشتر میشوند برای آنها طبیعیبودن یا تصنعینبودن دشوارتر میشود درحالیکه بازآفرینیِ و دستیابی به «آنِ» رازآمیز زندگی برای نابازیگران در دسترستر است. پس آیا در هنر، ناآگاهی از آگاهی برتر است؟! سؤالی که در نگاه اول بسیار ابلهانه بنظر میرسد از دیدگاه بزرگان اندیشه یکی از مهمترین رازهای فهم انسانی بوده است آنچنان که مولانا میگوید زیرکی بفروش و حیرانی بخر، زیرکی ظنست و حیرانی، بَصَر(نظر).
مولانا در این بیت زیرکی را در تقابل با حیرانی قرار میدهد. دو نوع آگاهی یا فهم متفاوت. او توصیه میکند که زیرک نباشید و حیران باشید. مقصود مولانا چیست؟ این تقابل مفهومی در جای جایِ مثنوی به گونهای دیگر تکرار میشود. برای نمونه، در تقابل طبیب و حبیب از دو دانش متفاوت سخن میگوید؛ صحت این حس بجویید از طبیب، صحت آن حس بجویید از حبیب (دفتر اول، داستان بقال و طوطی). در تقابل ابلیس و آدم، زیرکی را به ابلیس نسبت میدهد و عشق را به آدم؛ زیرکی ابلیس و عشق از آدم است (دفتر چهارم، داستان سلیمان). در تقابل آدابدانی و سوختهجانی؛ موسیا آدابدانان دیگرند، سوختهجانان و روانان دیگرند (دفتر دوم، داستان موسا وشبان). در دوگانهی غرض و هنر؛ چون غرض آمد هنر پوشیده شد، صد حجاب از دل به سوی دیده شد (دفتر اول، داستان پادشاه یهود). در دوگانهی نردبان این جهان و نردبان آسمان و بسیاری موارد دیگر. آنچه مولانا در این تقابلها زیرکی میداند یا طبیبمنشی، ابلیسی، آدابدانی، غرضمندی و نردبان این جهان و آن را رو در رویِ حیرانی، حبیبمنشی، آدمی، سوختهجانی، هنرمندی و نردبان آسمان قرار میدهد به گمان نگارنده همان تقابل صناعت و خلاقیت در سینما (و هنر) است؛ آنجا که صنعتگری جای آفرینشگری را میگیرد (در نقد تِنِت نولان به آن اشاره کردم). مولانا باور دارد که آگاهی و دانش کارشناسانه فاقد ارزش نیست اما صنعتگری است و می تواند صد حجاب برای فهم آفرینشگرانه باشد. در واقع او میگوید هر قدر آگاهی فنشناسانه بیشتر میشود آن خلوصی که نیاز ضروریِ جانبخشی خلاقانه است دشواریابتر میشود. بنابراین بازیگر حرفهای ممکن است در فن بازیگری به مهارت تردستانهای برسد و شعبده کند یا گلادیاتوری قدرتمند در به رُخکشیِ تواناییهای بازیگرانه شود اما از خلق یک لحظهی آفرینشگرانه یا یک «آنِ» زنده که بوی جان بدهد عاجز باشد؛ کاری که یک نا-بازیگر خامدست و ناآگاه به سادگی از پسِ آن برمیآید. مولانا این نوع دانایی و آگاهی را نفی میکند و به همین دلیل است که میگوید حیرتی باید که روبَد فکر را، خورده حیرت، فکر را و ذکر را، یا در جای دیگر، دل ز دانشها بشستند این فریق، زانک این دانش نداند آن طریق.
او در داستان موسا و ساحران فرعون، صنعتگری کاذب ساحران را در تقابل با اعجاز حقیقی عصای موسا قرار میدهد که تفاوت این دو آگاهی را نشان دهد. داستان نقاش رومی و چینی هم همین دوگانگی را بازگو میکند؛ نقاش رومی، صنعتگرانه نقش و نگارهای ماهرانه میکشد و چینی، زیرکی را رها میکند و به جای نقاشی فقط دیوار را صیقلی میدهد تا آینهی حیرتانگیز نقشهای رومی شود. داستان خضر و موسا هم از این منظر قابل فهم است. در این انساننگری، مولانا تنها نیست. غزالی هم نقل میکند که کاش به ایمان پیرزنان نیشابور میمُردم و حسرت خلوص و ناآگاهیِ حیرانیآور را میخورد. در مثنوی صریحاً گفته میشود خویش ابله کن … رستگی زین ابلهی یابی و بس؛ یا عقل قربان کن، عقل بفروش …
بنابراین، اگر این اندیشه بر حق باشد آیا باید همیشه در جهل ماند؟! پاسخ در خود مثنوی هست. مولانا میگوید این ابلهی آن بلاهت و مسخرگی متعارف نیست بلکه حیرانی است؛ ابلهی نه کو به مسخرگی دوتُوست، ابلهی کو واله و حیران اوست ( مسخرگی دوتُوست: حماقت مضاعف/کریم زمانی). او این ابلهان را در واقع همان عاشقان میداند و به زنانی تشبیه میکند که در داستان یوسف از حیرت رخسارهی یوسف دستان خود را بریدند. در واقع آگاهی و سَبَبدانی، خطری بزرگ برای آن حیرت خاص است؛ از سَبَبدانی شود کم حیرتات، حیرت تو رهد در حضرتات.
این تلاش برای نفی نوعی آگاهی، یا آگاهیزدایی، یک مسألهی صرفاً صوفیانه نیست بلکه میتواند دربارهی هر دانشی، صادق باشد. هر دانشی برای آن که به مقام خلاقیت برسد باید از مرحلهی آگاهیزدایی بگذرد. در بازیگری حرفهای، و کلیتر در هنر، شاید مهمتر و نمایانتر از هر دانش دیگری به این آگاهیزدایی نیاز هست. اما اگر آگاهی بیشتر، حیرانی و خلوص را ناممکنتر میکند بازیگر (هنرمند) چگونه میتواند آگاهیزدایی کند؟ به گمان نگارنده نخستین گام این است که بداند درست از زمانی که آگاهیهای حرفهای آغاز میشود باید فرایند آگاهیزدایی هم راه بیفتد. مسیر آگاهی، خطی نیست بلکه دَوَرانی است. حرکت بر روی دایرهای است که نقطهی صفر یا مبدأ آن، خلوص و حیرت و خودجوشی خلاق است (نا-بازیگری)، هرچه پیشتر میرود و آگاهی بیشتر میشود از مقام حیرت دورتر میشود اما حرکت روی دایرهی آگاهی، دوباره به سوی مبدأ میرود که حالا نام آن مقصد است؛ یعنی دوباره به همان مبدأ یا مقام حیرت رسیدهایم. نقطه صفر و ۳۶۰ درجه برهم منطبقاند؛ با این تفاوت که اینبار مسیر تکاملی دَوَرانی را طی کردهایم. این سلوک دَوّار، خودآگاهی به آگاهیزدایی است. در «نون. خ»، مصداق این خودآگاهی را در سعید آقاخانی میبینیم. تردیدی نیست که او به این راز آگاه است. از انگشتشمار بازیگرانی که میداند این سلوک را پایانی نیست.
*فیلمنامهنویس و فیلمساز
فیلم سینمایی «روشن» به کارگردانی روحالله حجازی یکشنبه ۲۶ فروردینماه در فرهنگسرای ارسباران اکران و پس از آن نقد و بررسی میشود. نوشته نمایش و نقد «روشن» در فرهنگسرای ارسباران اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۱/۲۵
قرارداد سرگروهی دو فیلم سینمایی «روشن» و «رویای کاغذی» ثبت شد. به گزارش سینماسینما، شورای صنفی نمایش بعد از بررسی درخواستها و موارد مطرح شده، قرارداد دو فیلم را ثبت کرد. قرارداد فیلم سینمایی «روشن» به کارگردانی روح الله حجازی با بازی رضا عطاران با پخش «فیلمیران» به سرگروهی پردیس...
۱۴۰۲/۱۱/۲۶
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
سینماسینما، حمید عبدالحسینی* نگریستن به آخرین ساختهی کیانوش عیاری ما را با دو رویکرد طرف میکند؛ یکی اینکه چرا عیاری با تواناییهای بالا و انتظاراتی که از او سراغ داریم در مقطع کنونی به سراغ ساخت چنین فیلمی رفته؟ و دوم اینکه خود فیلم صرف نظر از علت ساخته شدنش،...
۱۴۰۲/۱۰/۰۲
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
رضا عطاران یک سال پس از «انفرادی»، با فیلم جدید کیانوش عیاری به سینماها آمده و قرار است تا آخر سال هم با یک فیلم دیگر روی پرده سینماها باشد. به گزارش سینماسینما، رضا عطاران تابستان سال گذشته مقابل دوربین کیانوش عیاری رفت تا این کارگردان ۶ سال پس از...
۱۴۰۲/۰۹/۱۵
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
پخش دو سریال «دفتر یادداشت» و «مرداب» با تنوع ژانر و حضور ستارگان سینما در آنها باعث بالاتر رفتن تماشاگران شبکه نمایش خانگی شد. به گزارش سینماسینما، در هفته اول آذر ماه ۱۴۰۲ و با پخش قسمت دوم سریال جنایی-کمدی «دفتر یادداشت» از فیلمنت، رکوردهای این پلتفرم شبکه نمایش خانگی...
۱۴۰۲/۰۹/۰۸
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
اولین عکس از سریال «دفتر یادداشت» با بازی رضا عطاران و حسن معجونی منتشر شد. به گزارش ایسنا، این سریال به کارگردانی کیارش اسدیزاده، نویسندگی مسعود خاکباز و تهیهکنندگی حسین ...ادامه مطلب
۱۴۰۲/۰۴/۰۹
منتظر بمانید..
ابراهیم عامریان میگوید برای ساخت فیلم سینمایی «انتهای باغ» به دنبال مذاکره با رضا عطاران برای ایفای نقش اصلی است. ابراهیم عامریان تهیهکننده سینما در گفتوگو با مهر با اشاره ...ادامه مطلب نوشته رضا عطاران را برای «انتهای باغ» میخواهم اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۱/۰۶/۲۵
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
بهروز شعیبی امسال با «صورت فلکی» و «بدون قرار قبلی» هم در مقام بازیگر و هم در مقام کارگردان به ضیافت فجر آمده. به همین مناسبت نگاهی انداختهایم به همه بازیگر-کارگردانهایی که طی ده سال اخیر در جشنواره حضور داشتهاند. فهرستی که در آن نام ۱۰ نفر به چشم میخورد....
۱۴۰۰/۱۰/۲۲
محمد تاجیک : رضا عطاران بازیگر مطرح سینمای ایران در سال ۸۸گفت وگویی با مجید توکلی در هفته نامه چلچراغ کرده و نکان جالبی را درباره حضورش در سینما وتلویزیون باز گو کرده است . به گزارش سینماسینما ،او همچنین دراین مصاحبه حرفهای جالبی درباره حضور در جبهه زده است...
۱۴۰۰/۰۹/۱۳
منتظر بمانید..
داستان شروع کار هنری عطاران از زبان خودش بشنوید و تصاویری از چهار دهه پیش، مربوط به بازی این بازیگر در نمایش تلویزیونی رنگین کمان را ببینید:
۱۴۰۰/۰۹/۱۰
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
دیده شدن «زیرخاکی» به دلیل حضور پژمان جمشیدی است مهمترین سیتکامهای تلویزیون کارهای مهران مدیری بود از شکست «قبله عالم» تا «مردم معمولی» مخاطبان رضا عطاران را با همان تیپ ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۰۹/۰۸
منتظر بمانید..
مجید شهریاری، بازیگر سریال های «متهم گریخت» و «خانه به دوش» داستان حضورش در این دو سریال طنز به کارگردانی رضا عطاران را روایت کرد.
۱۴۰۰/۰۷/۲۱
منتظر بمانید..
بازگشت رضا عطاران به تلویزیون. این تیتر شاید یکی از معدود اخباری باشد که در تمام ده دوازده سال اخیر کهنه نشده و هر از چندی شاهد انتشار آن در یکی از رسانهها یا روزنامههای ایران بودهایم. اتفاقی که این روزها یک بار دیگر تکرار شده و نام رضا عطاران...
۱۴۰۰/۰۶/۲۹
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
نعیمه نظام دوست با اعتقاد بر اینکه مخاطبان این روزها بیشتر نیاز به تماشای کارهای مفرح و طنز دارند، گفت: تلویزیون مثل گذشته نیازمند آثار هنرمندانی همچون مهران مدیری و رضا عطاران است. آثار این هنرمندان واقعا حس خوبی برای مخاطب ایجاد می کرد. الان هم ضروری است مخاطبان دوباره...
۱۴۰۰/۰۶/۰۷
منتظر بمانید..
استوری رضا عطاران در واکنش به تخریب دو سینما در مشهد
۱۴۰۰/۰۴/۰۴
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
سعید آقاخانی بازیگر و کارگردان سریال «نون خ» دجار آسیبدیدگی شد. حمیدرضا آذرنگ این خبر را در صفحه ایسنتاگرامش منتشر کرد. او نوشت: «قرار نبود از کوه بیفته و جا ...ادامه مطلب نوشته حمید آذرنگ خبر داد؛ آسیبدیدگی سعید آقاخانی سر صحنه «نون خ۵» اولین بار در بانی فیلم. پدیدار...
۱۴۰۳/۰۲/۰۷
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
کمدی «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی همزمان با شکستن رکورد فروش نخستین ماه اکران یک فیلم، به سومین فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران تبدیل شد. نوشته «تمساح خونی» سومین فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران شد اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۱/۲۲
منتظر بمانید..
فصل پنجم از سریال طنز «نون خ» به کارگردانی سعید آقاخانی از ۱۵ فروردین ماه از شبکه یک سیما به روی آنتن میرود. به گزارش ایسنا، مجموعه «نون خ ۵» ...ادامه مطلب نوشته پخش «نون خ ۵» از ۱۵ فروردین ماه اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۱/۱۰
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
«تمساح خونی» در ادامه اکران خود در سینماهای سراسر کشور، با فروش ٧ میلیاردی در یک روز، رکورد فروش روزانه و هفتگی سینما را شکست. نوشته دو رکورد تازه برای فیلم سینمایی «تمساح خونی» اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۳/۰۱/۰۸
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلم سینمایی «تمساح خونی» در هفته اول اکران خود با ثبت رقم فروش ۱۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، رکورد فروش هفته اول اکران را شکست. به گزارش سینماسینما، فیلم سینمایی «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی و تهیهکنندگی کامران حجازی که از ۱۶ اسفندماه اکران خود را در سینماهای...
۱۴۰۲/۱۲/۲۳
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
در آستانه اکران عمومی کمدی نوروزی «تمساح خونی» از چهارشنبه ۱۶ اسفندماه، از پوستر آن رونمایی شد. به گزارش سینماسینما، همزمان با مشخص شدن زمان اکران کمدی اکشن «تمساح خونی» اولین ساخته سینمایی جواد عزتی به تهیهکنندگی کامران حجازی و نویسندگی پدرام افشار، از پوستر رسمی این فیلم با طرحی...
۱۴۰۲/۱۲/۱۴
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
در آستانه اکران عمومی کمدی نوروزی «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی از چهارشنبه ۱۶ اسفندماه، از پوستر آن رونمایی شد. نوشته کمدی اکشن «تمساح خونی» به سینماها میآید اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۲/۱۲/۱۴
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
فیلم سینمایی «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی با بالاترین سانس فوقالعاده رکورددار پرمخاطب ترین فیلم جشنواره فیلم فجر شد. نوشته «تمساح خونی» رکوردار سانس فوقالعاده شد اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۲/۱۱/۲۰
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
با نزدیک شدن به روزهای برگزاری چهلودومین جشنواره فیلم فجر، پوستر رسمی فیلم سینمایی «تمساح خونی» رونمایی شد. نوشته پوستر «تمساح خونی» رونمایی شد اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۲/۱۱/۰۸
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
همزمان با ادامه مراحل فنی «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی، نخستین عکس این فیلم سینمایی منتشر شد. نوشته بازیگران «تمساح خونی» معرفی شدند اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۲/۱۰/۲۰
منتظر بمانید..
مجموعه تلویزیونی «دزد و پلیس» با کارگردانی سعید آقاخانی از کانال بالکان شبکه سحر پخش می شود. به گزارش روابط عمومی معاونت برون مرزی رسانه ملی، این سریال طنز اجتماعی ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
منتظر بمانید..
نسرین مرادی، بازیگر «نون خ» معتقد است: اگر تلویزیون بارها «نون خ» را پخش کند همچنان بینندگان زیادی آن را تماشا می کنند. مرادی همکاری با سعید آقاخانی، کارگردان مجموعه ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۰۹/۱۹
منتظر بمانید..
سریال طنز “روزای بد به در” به کارگردانی سعید آقاخانی جایگزین “نون خ ۳” در شبکه آی فیلم شد. به گزارش ایسنا، سریال “روزای بد به در” از امشب، شنبه ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۰۹/۱۳
منتظر بمانید..
سیروس میمنت، بازیگر نقش کیوان در سریال «نون خ» با اعتقاد بر اینکه نقشش یکی از کاراکترهای جذاب، ملموس و واقعی قصه است، حضورش در فصل چهارم سریال سعید آقاخانی ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۰۷/۲۴
سعید آقاخانی ـ کارگردان سریال «نون خ» ـ و همچنین نویسنده سریال، این روزها با ویروس کرونا دست و پنجه نرم می کنند. به گزارش ایسنا، سعید آقاخانی که نوروز ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۰۱/۳۰