یک «پروین» واقعی، بدون آه و افسوس

حسین کیانی که به اجرای نمایش بر اساس برخی از شخصیت‌های تاریخی علاقه‌مند است، چند ماه پیش دست به قلم شد و نمایشنامه «پروین» را بر اساس شخصیت پروین اعتصامی نوشت.

او البته تاکید دارد که در این نمایش نگاهش به پروین اعتصامی، نگاهی ترحم‌آمیز و همراه با آه و افسوس نیست بلکه شخصیت مسلط و اثرگذار او را در شعر فارسی مورد توجه قرار داده است.

این نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر که اجرای نمایش تازه‌اش تاکنون دو بار به دلیل تعطیلات کرونایی تئاتر به تعویق افتاده است، درباره وضعیت اجرای این اثر به ایسنا گفت: در آغاز قرار بود این نمایش را از اواخر مهر در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه ببریم که به دلیل تعطیلی تئاتر، اجرای آن به بهمن و اسفند موکول شد و حالا هم که تئاتر همچنان تعطیل است و خبری از بازگشایی نیست. بنابراین اجرای این نمایش در بهمن‌ماه هم منتفی است چون حتی در صورت بازگشایی تئاتر، زمان کافی برای تمرین نداریم.   

او ادامه داد: متن این نمایش بدون کوچک‌ترین اصلاحی از سوی شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی تایید شده و امیدوارم با بازگشایی تئاتر، در اولین فرصت، روی صحنه برود.

کیانی در عین حال اعلام آمادگی کرد که نمایش خود را در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر یا تالار وحدت ضبط کند تا این نمایش از طریق شبکه نمایش خانگی به تماشاگران ارائه شود.

او در این زمینه توضیح داد: با توجه به وضعیت فعلی، عقلانی‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین کار این است که آثار نمایشی در یکی از سالن‌های تئاتر، ضبط و از طریق شبکه نمایش خانگی به مخاطبان ارائه شوند.

این هنرمند تئاتر با اشاره به سخنان برخی از هنرمندان تئاتر درباره مذاکره با تلویزیون و از سرگیری تولید تله‌تئاتر خاطرنشان کرد: بیهوده چشم به راه تلویزیون نباشیم زیرا مدت‌هاست ساخت تله‌تئاتر را از دستور کار خود خارج کرده است؛ بنابراین با توجه به شرایط و امکاناتی که در اختیار داریم، لازم است بستر دیگری برای فعالیت هنرمندان تئاتر ایجاد کنیم.

کیانی اضافه کرد: در حال حاضر بهترین و شدنی‌ترین کار این است که مرکز هنرهای نمایشی از امکانات موجود خود برای ضبط حرفه‌ای تئاتر استفاده کند، چراکه این مرکز دوربین‌های حرفه‌ای، امکانات نوری و سالن‌های مجهز دارد که از هر استودیویی بهتر هستند. با این شیوه هم می‌توان تعداد نمایش‌های بیشتری را ضبط کرد و هم گروه‌های نمایشی در بازه زمانی کوتاه‌تری به تولید آثار خود می‌پردازند و هم احتمال انتقال ویروس بسیار پایین است، بنابراین از هر نظر، راهکار معقولی است. ضمن این‌که اثر تولیدشده متعلق به مرکز هنرهای نمایشی خواهد بود و به عنوان صاحب اثر می‌تواند برای توزیع هر چه بهتر آن اقدام کند.

او ادامه داد: شخصا آمادگی مشارکت در این طرح را دارم و در غیر این صورت، نوبت اجرای ما به سال آینده موکول خواهد شد.

کیانی در ادامه این گپ و گفت، نمایشنامه «پروین» را نوعی درام تاریخی و چهره‌نگارانه (درام پرتره) دانست و توضیح داد: چارچوب‌ این درام بر اساس زندگی شخصیت اصلی است ولی طبیعتا تخیل دراماتیک هم در آن دخیل است. این نمایش برشی خاص از زندگی این شاعر ماست که سه ماه و نیم زندگی پروین و شرایط خاصی را که در آن مقطع دارد، مورد توجه قرار می‌دهد. البته اتفاقات موثر زندگی او را به صورت فشرده داریم.

این نمایشنامه‌نویس که تلاش کرده کاری متفاوت در حوزه درام تاریخی بنویسد، با ارائه توضیحاتی درباره دو رویکرد غالب در این گونه آثار گفت: معمولا در حوزه درام‌های تاریخی خیلی موفق عمل نکرده‌ایم؛ یا به طور کامل در خدمت آن شخصیت یا واقعه تاریخی بوده‌ایم یا آثارمان فقط در حد الهام گرفتن بوده و تغییرات زیادی بر آن واقعه یا شخصیت اعمال کرده‌ایم. ولی در این نمایش کوشش بر این بوده که هم «پروین» واقعی و باورپذیر را ببینیم و هم «پروین»ی که درون یک درام نفس می‌کشد. همچنان‌که همه واقعیت‌های زندگی و حالات روحی‌اش در این اثر به شکل دراماتیک تصویر شده است.

کیانی با تاکید بر حضور موثر پروین اعتصامی در شعر فارسی افزود: او در دوره خود بسیار پیشرو بوده، زبان انگلیسی می‌دانسته و به واسطه پدرش با بزرگان ادبیات حشر و نشر داشته ولی متاسفانه همیشه نوعی نگاه رمانتیک به او شده است. در صورتی که اشعارش وجوه عرفانی، اخلاقی، اجتماعی ، فلسفی، تعلیمی و ... دارد. از این نگاه، جای این گونه شخصیت‌ها بویژه زنان تاثیرگذار در آثار نمایشی ما بسیار خالی است.

این مدرس تئاتر یادآوری کرد: پیش از این در نمایش «بیداری خانه نسوان» تلاش کردم نخستین زنان درام‌نویس ایران را مورد توجه قرار بدهم. در نمایش «پروین» هم می‌کوشم این جای خالی را با پرداختن به یک شخصیت اثرگذار دیگر پر کنم. زن بودن او و حضور موثرش در شعر فارسی برایم بسیار مهم بود.

کیانی با ابراز تاسف از این‌که اغلب نوعی نگاه ترحم‌گونه و تخفیف‌گرا به پروین اعتصامی شده است، افزود: نگاه به این شخصیت عموما همراه با آه و افسوس بوده است درحالی‌که اگر آن شخصیت مسلط و اثرگذار را نداشت، نمی‌توانست چنین اشعاری بگوید. من در این درام به دنبال آن وجه مسلط و اثرگذار بوده‌ام. به همین دلیل در نمایش من برخلاف اغلب آثار از این دست، فقط شعرهای پروین را نمی‌خوانیم و حکایت‌هایش را روایت نمی‌کنیم بلکه با درامی درباره یک انسان واقعی سر و کار داریم.

این هنرمند تئاتر که به وقایع و شخصیت‌های تاریخی علاقه‌مند است، در ادامه از علاقه خود برای اجرای نمایش بر اساس شخصیت‌هایی مانند سیداشرف‌الدین حسینی، فرخی یزدی، میرزاده عشقی و ... خبر داد و افزود: همیشه دوست دارم درباره این شخصیت‌ها نمایشنامه بنویسم و روی صحنه بیاورم و امیدوارم این فرصت فراهم شود.

حسین کیانی در پایان گفت: نمایشنامه طوری نوشته شده که ظرفیت تبدیل شدن به فیلمنامه را دارد و به راحتی می‌توان فیلمی سینمایی از آن استخراج کرد.