آیا سینمای ایران در فرانسه همچنان موفق است؟/ به مناسبت اکران «خوک» و «عرق سرد»

سینماسینما، محمد حقیقت _ فیلم‌های ایرانی در طول ۴۰ سال گذشته بیشتر از سایر کشورها در فرانسه روی پرده رفته‌اند که برخی مورد استقبال تماشاگران قرار گرفته و برخی نگرفتند.

 

به گزارش سینماسینما، فروش فیلم‌های ایرانی در خارج از کشور که مبدا آن را فرانسه قرار می‌دهیم فراز و نشیب‌های زیادی طی ۴۰ سال گذشته داشته است که بطور گسترده در کتاب «رازها و دروغ‌های جشنواره کن» و «۴۰ سال حضور سینمای ایران در فرانسه» نوشته صاحب این قلم به آن‌ها پرداخته شده است و بزودی منتشر خواهد شد.

آنچه مسلم است اینکه فیلم‌های ایرانی ساخته شده در داخل و خارج ازکشور در طول ۴۰ سال اخیر بیش از هر کشوری در فرانسه به نمایش عمومی در آمده‌اند.

جدید‌ترین فیلم‌های ایرانی که در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ میلادی اکران شده‌اند عبارتند از  «استراحت مطلق» (عبدالرضا کاهانی) از تاریخ ۳۰ مه، «سه رخ» ( جعفرپناهی) از ششم ژوئن، «افسونگر» (میلاد عالمی، محصول سوئد و دانمارک) از ۲۵ ژوئیه، «آیه‌های فراموشی» (علیرضا خاتمی، محصول آرژانتین، فرانسه و…) «از اول اوت – پسر یا دختر» (اناهیتا قزوینی زاده، محصول آمریکا) از ۲۹ اوت، «هجوم» (شهرام مکری) از ۲۴ اکتبر، «سه رویای کوچک» (شاپور حقیقت، فرانسه و تاجیکستان) از ۲۱ نوامبر، «عرق سرد» (سهیل بیرقی">سهیل بیرقی) از ۲۸ نوامبر و «خوک» (مانی حقیقی) که قرار است از پنجم دسامبر، به نمایش دربیاید.

این فیلم‌ها از دو نظر می‌تواند مورد توجه قرار گیرند، یک، بازتاب آن‌ها در نزد منتقدین فرانسوی و دیگری محبوبیت آن‌ها در گیشه سینماها. طی چهل سال گذشته، فیلم‌های هنری ایرانی که در ضمن به مسائل اجتماعی با دیدی نقدگرایانه چشمکی زده‌اند بیشتر از دیگر ژانرها مورد توجه پخش کنندگان و منتقدین قرار گرفته‌اند. البته این مورد فقط هم به سینمای ایران محدود نشده است بلکه بسیاری از کشورهای به اصطلاح جهان سوم (یا بقولی در حال توسعه) را شامل می‌شود. در همین راستا باید اذعان کرد که فیلم‌های عامه پسند ایرانی، اعم از کمدی‌ها با هنرپیشه‌های معروف مثل، «هزارپا» (ابولحسن داودی)، «مصادره» (مهران احمدی)، «لاتاری»، (محمدحسین مهدویان) و یا غیره که شوخی‌های آن مورد توجه ایرانیان داخل قرار می‌گیرد، در بیرون از کشور برای تماشاگر خارجی هیچ بردی ندارد.

سال‌ها پیش که آثار خوبی مثل «اجاره‌نشین‌ها (داریوش مهرجوئی)، «لیلی با من است» و «مارمولک» (کمال تبریزی) و غیره نیز در فرانسه به پخش کنندگان پیشنهاد شده بود متاسفانه توفیقی برای خریده شدن و پخش شدن بدست نیاوردند. تماشاگر خارجی با پس زمینه شوخی‌ها و نکات فرهنگی ایرانی آشنایی ندارد، لذا قادر نیست عکس‌العمل لازمه برای خندیدن را از خود نشان دهد. به همان شیوه که مثلا یک فیلم کمدی کره‌ای که بر مبنای دیالوگ‌ها و موقعیت‌های فرهنگی آن کشور می‌تواند در کشور خودش محبوبیت پیدا کرده باشد، در فرانسه یا کشوری دیگر کاربردی ندارد. در سال‌های گذشته شاهد بودیم که یکی دو فیلم پرفروش کره‌ای که به زحمت به پخش کنندگان فرانسوی فروخته بودند با شکست تجاری در اینجا روبرو شدند.

جدا از کمدی‌ها، در مورد فیلم‌های دیگر ایرانی که در ایران با هزینه بسیار بالا ساخته شده بودند، مثلا در راس آن‌ها «دوئل» (احمد رضا درویش)، «محمد رسول الله» (مجید مجیدی) و غیره هم علی‌رغم تلاش‌هایی که برای فروش آن‌ها در فرانسه انجام شد اما اصلا مورد توجه این پخش کننده‌ها قرار نگرفت. حتی یکی از تهیه‌کنندگان این سری فیلم‌های پرهزینه حاضر بود یکی از آثار خود را به پخش کنندگان فرانسوی به شکل مجانی پیشنهاد کند که وانمود شود در فرانسه این فیلم پخش شده است، اما نتیجه‌ای نگرفت!

امروزه بدلیل شرایط بحرانی، پخش کننده‌ها خیلی کمتر حاضر به ریسک کردن روی فیلم‌های ایرانی و غیره هستند، اما با این حال، بازار سینما کجدار و مریض به راه خود ادامه می‌دهد.

چگونگی فروش فیلم به پخش کننده‌ها: در مورد فروش فیلم‌های هنری ایران به پخش کننده‌های فرانسه البته پیش آمده است، که فیلم‌هایی بدون دریافت مینیموم گرانتی (حداقل پرداخت)، واگذار شده باشد فقط برای اینکه فیلم به پرده سینماها در فرانسه آمده باشد.

در فرانسه به سه شکل قراردادها بین تهیه کننده و پخش کننده بسته می‌شود: اول اینکه پخش کننده پول اولیه (یا مینی موم گرانتی) نمی‌دهد، اما هزینه‌های تبلیغات و تعداد کپی‌های درخواستی را می‌پردازد. بعد از به پرده آمدن و تمام شدن مدت نمایش آن، ابتدا هزینه هایی که کرده است را برمی‌دارد و سود باقی مانده را با تهیه کننده تقسیم میکند.

دوم اینکه تهیه کننده در ابتدا درخواست یک رقم اولیه (مینیموم گرانتی) را طلب می‌کند، و بعد از پایان نمایش‌های فیلم، پخش کننده این مبلغ را از درآمد حاصله کم می‌کند، و هزینه هایی را که برای تبلیغات فیلم کرده را نیز کسر می‌کند و سپس با تهیه کننده، سود باقیمانده را تقسیم میکند.

سومین مورد این است که تهیه کننده همه حقوق فیلم را برای مدت زمان مشخصی یکجا به پخش کننده می‌فروشد. از این پس هر چه فیلم سود یا ضررکرد به پخش کننده تعلق خواهد داشت.

در ۹ فیلم یاد شده بالا که در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ به نمایش در آمده اند، «۳ رخ» (جعفر پناهی) با تبلیغات گسترده ای که درباره این فیلمساز در جشنواره کن کرده بودند، و سپس هزینه های بسیاری که کمپانی ممنتو (پخش کننده) آن کرده بود، در هفته اول در ۱۶۸ سالن سینما به پرده آمد و در هفته دوم ۳۴ سالن به آن اضافه شد تا از کاهش تعداد تماشاگر در ارقام داده شده جلوگیری شود. البته چنین کارهایی در فرانسه درباره بسیاری از فیلم‌ها مرسوم است و ویژه فیلم‌های ایرانی نیست. این فیلم در نهایت بعد از هفته ها توانست تعداد ۱۹۶ هزار و ۵۰۰ تماشاگر را در کل فرانسه به سینما بکشاند و این رقم بیشترین تعداد تماشاگری است که برای یک فیلم ایرانی در نیمه دوم امسال ثبت شده است. البته نسبت به تعداد تماشاگران فیلم قبلی جعفر پناهی، «تاکسی تهران» که ۶۳۰ هزار تماشاگر داشت، شکست به حساب می آید، چرا که کمتر از یک سوم فیلم قبلی فروش داشته، به ویژه اینکه حضور «۳ رخ» در مسابقه جشنواره کن و استفاده های تبلیغاتی‌سیاسی برای کارگردانش در رسانه‌ها نیز پشتوانه خوبی بود که پخش کننده تصور می‌کرد بیش از «تاکسی تهران» فروش داشته باشد.

از عبدالرضا کاهانی که برای نخستین بار فیلمی از او در فرانسه پخش شد، «استراحت مطلق» از سوی یک کمپانی هنروتجربه (پرنده آبی)، با امکانات بسیار محدود پخش شد و در روز اول در چهار سینما ۱۱۹ نفر و در هفته اول هزار و ۳۸۸ تماشاگر آن را دیدند. این فیلم در پایان نمایش‌هایش توانست کلا حدود چهار هزار و ۱۰۰ تماشاگر داشته باشد. «افسونگر» اولین ساخته بلند میلاد عالمی در سوئد به زبان فارسی با هنرپیشه‌های ایرانی از جمله سوسن تسلیمی، در هفت سینمای پاریس اکران شد که در روز اول ۶۸۰ تماشاگر داشت و در هفته اول به حدود پنج هزار تماشاگر رسید. مطبوعات در مجموع نظر مساعدی درباره آن داشتند.

«آیه های فراموشی» (علیرضا خاتمی) که از اول ماه اوت در یک سینما به نمایش گذاشته شد، روز اول ۴۱ نفر بیننده داشت و در هفته اول نمایش آن ۳۲۰ تماشاگر آن را دیدند، از فیلم «پسر یا دختر» اولین فیلم بلند آناهیتا قزوینی زاده، که از ۲۹ اوت به نمایش درآمد، آماری در دست نداریم اما از هفته دوم تعداد سانس های فیلم رو به کاهش رفت.

«هجوم» سومین ساخته شهرام مکری از ۲۴ اکتبر در یک سینما تمام وقت و در سینمای دوم دو سانس در روز نشان داده شد که متاسفانه مورد هجوم تماشاگران قرار نگرفت و در روز اول کلا ۳۴ نفر تماشاگر داشت و چنانچه این رقم را ضرب در هفت کنیم برای یک هفته حداکثر ۲۵۰ تماشاگر داشته است. از هفته دوم این فیلم فقط در یک سینما و آن هم یک سانس ۹ صبح به نمایش خود ادامه داد. «سه رویای کوچک» (شاهپورحقیقت ) از ۲۱ نوامبر ۲۰۱۸ در سینما لوکزامبورک یک سانس در روز به نمایش در آمد و ۲۸ تماشاگر داشت که اگر ضرب در هفت کنیم در هفته حدودا ۲۱۰ تماشاگر داشته است و از هفته دوم دو تا سه سانس کلا نمایش داشت.

فیلم «عرق سرد» (با عنوان فرانسوی اجازه نامه) دومین ساخته سهیل بیرقی">سهیل بیرقی که جهش خوبی با این فیلمش داشته، از ۲۸ نوامبر در هفت سینما در پاریس با تبلیغات مناسبی به پرده رفت و کارگردان و هنرپیشه اصلی (باران کوثری با بازی درخشانش) که برای تبلیغات فیلم در پاریس حضور داشتند در دو جلسه (پیش نمایش) این فیلم استقبال خوبی از سوی تماشاگران رو به رو شدند و در مجموع بیشتر نقدها از فیلم تحسین کردند. این فیلم روز اول در پاریس در ۳۹ سینما در فرانسه اکران شده و روز اول توانسته دو هزار و ۷۹۶ تماشاگر داشت و از نظر کارشناسان برای یک کارگردان ناشناس چون سهیل بیرقی">سهیل بیرقی، موفقیت به حساب می‌آید. قاعدتا در پایان هفته اول، چهارم دسامبر می‌توان انتظار داشت که این فیلم حدود بیست هزار تماشاگر را به سینماها بکشد..

فیلم «خوک» (مانی حقیقی) نیز که از چهارشنبه آینده در چند سینما به نمایش در خواهد آمد، از تبلیغات خوبی که پخش کننده برعهده گرفته برخوردار است و عوامل فیلم در یک جلسه پیش نمایش، پنج شنبه ۲۹ نوامبر حضور داشتند. فیلم قبلی مانی حقیقی «اژدها وارد می‌شود» که از ۲۷ ژانویه ۲۰۱۷ به پرده آمده بود، چندان تماشاگران فرانسوی را به خود جلب نکرد، اما بنظر می آید، «خوک» قابلیت جذب تماشگران بیشتری را خواهد داشت.

از ابتدای سال ۲۰۱۸ در فرانسه چندین فیلم ایرانی به پرده سینما آمده اند که طبعتا بیشتر آن‌ها در پاریس و برخی از آنها همزمان در سینماهای شهرستانها هم به نمایش درآمده اند. بالاترین فروش برای اثر یک سینماگر ایرانی، مربوط به فیلم «همه می‌دانند»، از اصغر فرهادی محصول سینمای اسپانیا و فرانسه است که در افتتاحیه جشنواره کن شرکت داشت و در نهایت ۸۳۰ هزار تماشاگر در فرانسه داشت.

فیلم‌های بنمایش درآمده سینماگران ایرانی در سال قبل (۲۰۱۷) عبارت بودند از «بدون تاریخ، بدون امضا» از وحید جلیلوند، از ۲۱ فوریه در هفت سالن در پاریس که هفته اول سه هزار و ۵۲۹ تماشاگر و هفته دوم پنجاه درصد افت داشت. «مو» (محمود غفاری) از هفتم مارس در یک سینما، هر روز دو سانس به نمایش درآمد که آماری از آن منتشر نشده است. «دختر» (رضا میرکریمی) از ۲۱ مارس همزمان با عید نوروز در یک سینما، که دو سانس در روز به نمایش درآمد و فروش بسیار پایینی داشت و برخی روزها سه سانس برنامه ریزی شده بود. بیشترین فروش فیلم‎های رضا میرکریمی مربوط به اولین اثر او «کودک و سرباز بود» که از ۱۹ دسامبر ۲۰۰۱ در یک سینما در پاریس به نمایش در آمده بود.

در پایان سال به بررسی بیشتر فیلم ها خواهیم پرداخت.