یک تکنیک برای حضور زنان بی‌حجاب در سینما

«تگزاس» تازه ترین فیلمی است که در کشوری دیگر فیلمبرداری شده است. مسعود اطیابی برای ساخت این فیلم به کشور برزیل رفت و آن را با بازیگران ایرانی و چند بازیگر برزیلی ساخته است. فیلم را که ببینید، متوجه می شوید دلیل اصلی این تصمیم، الزام قصه است و چاره ای نمی ماند جز رفتن به یک کشور دیگر.

روزنامه هفت صبح: «تگزاس» تازه ترین فیلمی است که در کشوری دیگر فیلمبرداری شده است. مسعود اطیابی برای ساخت این فیلم به کشور برزیل رفت و آن را با بازیگران ایرانی و چند بازیگر برزیلی ساخته است. فیلم را که ببینید، متوجه می شوید دلیل اصلی این تصمیم، الزام قصه است و چاره ای نمی ماند جز رفتن به یک کشور دیگر. با این حال یک نگاه دیگر هم هست که می گوید فیلمسازان به دلیل محدودیت های حجاب در کشورمان قصه را برای لوکیشن خارج از کشور می نویسند تا بتوانند راحت تر از بازیگران زن خارجی استفاده کنند. البته استفاده از آنها بر روی پوستر فیلم ها این ظن را تقویت می کند.

در این بخش از پرونده ۹ فیلم کمدی که در خارج از کشور فیلمبرداری شده اند (همه یا بخشی از آنها) مرور شده تا ببینیم آیا این مسافرت لازم بوده یا خیر و اصلا چه آورده ای داشته است.

مرد آفتابی | همایون اسعدیان

در چه کشوری تولید شد: مالزی

چه سالی تولید شد: ۱۳۷۴

چرا در کشور خارجی تولید شد: در آن سال ها تب مهاجرت به ژاپن برای کسب درآمد در بین جوان های ایرانی بسیار رایج بود. اکثر جوان ها برای این که بتوانند سرمایه ای برای خود دست و پا کنند، به این کشور می رفتند و اکثرا در آنجا در زمینه کارهای خدماتی مشغول به کار می شدند. قصه فیلم در ژاپن می گذرد اما برای این که هزینه های فیلم کمتر در بیاید، فیلمبرداری در کشور مالزی انجام شده است.

موقعیت در جشنواره: مرد آفتابی در بخش مسابقه جشنواره چهاردهم فیلم فجر، در سه رشته بهترین فیلم دوم، بهترین بازیگر نقش اول مرد (حمید جبلی) و بهترین گریم کاندیدا شد. اما موفق به کسب جایزه ای شد.

وضعیت اکران: فیلم تابستان سال ۷۵ روی پرده رفت و با توجه به حضور زوج حمید جبلی و اکبر عبدی نتوانست به فروشی که مد نظر عوامل بود برسد اما گیشه بدی هم نداشت.

موقعیت در کارنامه فیلمساز: بعد از اکشن مواد مخدری «نیش»، ساخت فیلمی تا این حد متفاوت، موقعیت اسعدیان را در مقام کارگردان تا حدودی تثبیت کرد.

---

روز فرشته ! بهروز افخمی

در چه کشوری تولید شد: ارمنستان

چه سالی تولید شد: ۱۳۷۲

چرا در کشور خارجی تولید شد: قصه فیلم قرار بود در یک ناکجاآبادی اتفاق بیفتد، به خاطر همین گروه تولید تصمیم گرفتند تا ارمنستان را به دلیل مقرون به صرفه بودن تولید فیلم در این کشور انتخاب کنند.البته گفته می شود که وزارت وقت ارشاد به شرط تولید فیلم در خارج از کشور به فیلمنامه «روز فرشته» مجوز ساخت می دهد. البته این اتفاق سال ها بعد برای «خیابان های آرام» هم می افتد.

موقعیت در جشنواره: فیلم در جشنواره سیزدهم در بخش مسابقه حاضر بود و در سه رشته بهترین بازیگر مرد، بهترین موسیقی متن و بهترین گریم کاندیدا شد که از این بین عزت الله انتظامی توانست سیمرغ بلورین را برای بازی در این فیلم از آن خودش کند.

وضعیت اکران: روز فرشته سال ۷۳ اکران شد و توانست به فروش خوبی هم برسد.

موقعیت در کارنامه فیلمساز: به شکلی ناخواسته بهروز افخمی را وارد ژانر کمدی کرد چون این فیلم را قرار بود شهریار بحرانی بسازد و حدود ۱۰ درصد از کار هم به کارگردانی او جلوی دوربین رفت اما بحرانی از ساخت فیلم انصراف داد و افخمی که یکی از سرمایه گذارهای پروژه بود، خودش کار را در دست گرفت.

---

آدم برفی | داود میرباقری

در چه کشوری تولید شد: ترکیه

چه سالی تولید شد: ۱۳۷۳

چرا در کشور خارجی تولید شد: درام فیلم کاملا در خدمت جغرافیایی است که داستان در آن روایت می شود. مشکلات و معضلات مهاجرین ایرانی برای گرفتن اقامت آمریکا در دوره ای که در ترکیه حضور دارند، محور درام فیلم است.البته فیلم به ظاهر تماما در ترکیه می گذرد اما فقط نماهای خارجی در این کشور فیلمبرداری شده و کلیه نماهای داخلی در ایران و با بازسازی هتلی که داستان در آن می گذرد، جلوی دوربین رفته است.

موقعیت در جشنواره: این فیلم برای نخستین بار در جشنواره سیزدهم روی پرده رفت، اما بعد از اولین نمایش خود در این رویداد توقیف شد؛ از همین رو فیلم مورد داوری قرار نگرفت.

وضعیت اکران: آدم برفی به مدت سه سال توقیف بود. در این مدت نسخه پرده ای و بی کیفیت آتن وارد بازار شدت و به نوعی همه آن را دیدند.بعد از روی کار آمدن دولت اصلاحات فیلم از محاق توقیف خارج شد و به نمایش در آمد. با وجود انتشار نسخه قاچاق، باز هم مردم به تماشای آن در سینما رفتند و به فروش خیلی خوبی هم رسید.

موقعیت در کارنامه فیلمساز: بهترین ساخته سینمایی میرباقری با فاصله ای زیاد نسبت به دو فیلم دیگرش.

---

از رئیس جمهور پاداش نگیرید | کمال تبریزی

در چه کشوری تولید شد: عربستان

چه سالی تولید شد: ۱۳۸۷

چرا در کشور خارجی تولید شد: فیلم ارتباطی مستقیم با مناسک حج دارد، به خاطر همین باید در کشور عربستان و شهر مکه مکرمه فیلمبرداری می شد اما از آنجایی که گرفتن مجوز برای این کار تقریبا غیرممکن است، بسیاری از نماهای خارجی به خصوص پلان های مربوط به بیت الحرام در ایران و به شیوه پرده سبز گرفته شده است. علاوه بر این سکانس های داخلی هتل و آشپزخانه حجاج هم در ایران جلوی دوربین رفته است.

موقعیت در جشنواره: فیلم قرار بود در جشنواره بیست و هفتم رونمایی شود، اما به خاطر این که جلوه های ویژه بصری اش زمانبر بود، به جشنواره نرسید.یک سال بعد و با آغاز به کار دولت دهم و روی کار آمدن جواد شمقدری، فیلم با دستور مستقیم او توقیف شد.فیلم تبریزی به مدت چهار سال در بایگانی خاک خورد تا این که در دولت حسن روحانی از محاق در آمد.

وضعیت اکران: از رئیس جمهور پاداش نگیرید، تقریبا یواشکی اکران شد، کارهای مربوط به اخذ مجوز و قرارداد نمایش در سکوت خبری به سرانجام رسید و فیلم بدون هیچ تبلیغی تابستان ۹۴ همزمان با شروع ماه رمضان روی پرده رفت. فیلم شکست سنگینی خورد و فروشش چیزی در حد فاجعه بود.

موقعیت در کارنامه فیلمساز: اگر اکران نمی شد برای تبریزی بهتر بود.

---

خیابان های آرام | کمال تبریزی

در چه کشوری تولید شد: ارمنستان

چه سالی تولید شد: ۱۳۸۹

چرا در کشور خارجی تولید شد: بعد از اتفاقات سال ۸۸، تبریزی تصمیم گرفت در واکنش به اوضاع سیاسی ایران در آن سال و اتفاقات رخ داده، فیلمی کمدی بسازد و از این منظر به نقد مسائل و آدم های مرتبط با آن اتفاقات بپردازد اما سازمان سینمایی مصدور پروانه ساخت را به تولید فیلم در خارج از کشور منوط کرد. یعنی فیلم به این شرط که داستان در کشوری خیالی اتفاق می افتد، مجوز گرفت. از همین رو کشور ارمنستان برای این کار انتخاب شد.

موقعیت در جشنواره: دولت وقت برای اینکه نشان دهد ملاقات تحمل شنیدن صدای مخالف را هم دارد، «خیابان های آرام» را با وجود نگاه تندی که به حوادث سال ۸۸ داشت، در جشنواره بیست و نهم پذیرفت اما آن را در روزهای آخر و در سانس های کم مخاطب روی پرده فرستاد. مسئولین وقت سینمایی برای جلوگیری از هر گونه حاشیه ای به داوران توصیه کردند که فیلم را در هیچ رشته ای کاندیدا نکنند.

وضعیت اکران: فیلم قرار بود در اکران سال ۹۰ روی پر ده برود، پروانه نمایش هم صادر شد اما چند روز مانده به شروع اکران، فیلم از طرف نهادی بالاتر از وزارت ارشاد توقیف شد و همچنان هم در محاق است.

---

من سالوادور نیستم | منوچهر هادی

در چه کشوری تولید شد: برزیل

چه سالی تولید شد: ۱۳۹۴

چرا در کشور خارجی تولید شد: اسپانسر فیلم یک آژانس مسافرتی است که برای تبلیغ تورهای برزیل دست به تولید این فیلم زد. البته پایه اصلی فیلمنامه رویارویی یک مرد مذهبی با شرایطی است که در سفری ناخواسته به یک کشور خارجی با آن روبرو می شود. حالا این کشور با توجه به اسپانسری که وجود داشت، برزیل انتخاب شد.

موقعیت در جشنواره: «من سالوادور نیستم» از همان ابتدا به قصد اکران تولید شد، از همین رو تهیه کنندگان فیلم هیچ اقدامی برای حضور آن در جشنواره انجام ندادند.

وضعیت اکران: تهیه کنندگان فیلم بعد از این که دو موقعیت اکران خوب در سال ۹۴ را از دست دادند برای اکران نوروز ۹۵ دورخیز کردند و موفق شدند. به عنوان اولین فیلم نوروزی قراردادشان را ثبت کنند.«سالوادور» یک ماه پیش از نوروز رویم پرده رفت. این اکران مقدماتی، زمینه استقبال مردم از فیلم در تعطیلات نوروز را فراهم کرد تا جایی که سانس های سینماها در ایام عید جوابگوی مخاطبان فیلم نبود و برخی سینماها مجبورش دند تا به سانس های ویژه سه بامداد و پنج صبح متوسل شوند.

موقعیت در کارنامه فیلمساز: منوچهر هامدی را در سینمای تجاری تثبیت کرد.

---

مصادره | مهران احمدی

در چه کشوری تولید شد: ارمنستان

چه سالی تولید شد: ۱۳۹۶

چرا در کشور خارجی تولید شد: بخشی از قصه فیلم در آمریکا می گذرد و قاعدتا فیلم باید در این کشور جلوی دوربین می رفت اما به خاطر مشکلات عدیده برای گرفتن ویزای آمریکا از یک سو و پایین آوردن هزینه های تولید، کشور ارمنستان برای فیلمبرداری انتخاب و صحنه های مربوط به آمریکا در این کشور بازسازی شد. البته سکانس های کافه که مربوط به تهران پیش از انقلاب است هم در ارمنستان فیلمبرداری شده. دلیل این کار هم استفاده از بازیگر زن خارجی بدون حجاب روسری در این سکانس هاست.

موقعیت در جشنواره: فیلم در بین ۲۴ فیلم بخش مسابقه جشنواره سال قبل قرار گرفت که برای یک فیلم کمدی موفقیت به حساب می آید.

وضعیت اکران: «مصادره» بلافاصله بعد از حضور در جشنواره برای اکران نوروز اقدام کرد. فیلم طبق پیش بینی ها با استقبال مخاطبان روبرو شد و توانست در کمتر از یک ماه وارد باشگاه ده میلیاردی ها شود.«مصادره» در حال حاضر پرفروش ترین فیلم اکران نوروز ۹۷ است.

موقعیت در کارنامه فیلمساز: یک شروع خوب برای مهران احمدی در عرصه کارگردانی.

---

مارموز | کمال تبریزی

در چه کشوری تولید شد: ترکیه

چه سالی تولید شد: ۱۳۹۶

چرا در کشور خارجی تولید شد: تبریزی در این فیلم به اصطلاح سیاسی، همه را زده، از چپ و راست بگیرید تا میانه روها و برای این که اپوزیسیون خارج از کشور را هم از دم تیغش بگذراند، قهرمان فیلمش را راهی ترکیه می کند تا ماهیت آدم های شاغل در شبکه های ماهواره ای و … را برملا کند. اتفاقا سکانس های ترکیه به وصله ناجوری تبدیل شده که فیلم را کاملا از ریتم انداخته است.

موقعیت در جشنواره: فیلم به خاطر طولانی شدن مراحل تولیدش به جشنواره ملی فجر نرسید اما در جشنواره جهانی فجر از آن رونمایی شد. فیلم در بخش غیررقابتی فانوس خیال حضور داشت.

وضعیت اکران: کمال تبریزی پیش از نمایش در جشنواره جوی خون راه انداخت که شاید گروه های تندرو جلوی فیلم را بگیرند تا به این شکل حاشیه ای خود خواسته برای فیلمش ایجاد کند اما «مارموز» ضعیف تر از آن چیزی که تصور می شد در آمد ن به احتمال زیاد تابستان امسال بدون هیچ مشکلی روی پرده می رود.

موقعیت در کارنامه فیلمساز: فیلمی که کاملا سیر نزولی تبریزی را فریاد می زند.

---

تگزاس | مسعود اطیابی

در چه کشوری تولید شد: برزیل

چه سالی تولید شد: ۱۳۹۶

چرا در کشور خارجی تولید شد: مسعود اطیابی برای روایت قصه «تگزاس» نیاز به لوکیشن خارج از کشور داشته است. بنای فیلمنامه به گونه ای است که چاره ای به جز انتخاب یک کشور خارجی نمی ماند چرا که بخش زیادی از قصه در لوکیشن خیابان روایت می شود و نمی توان با تمهید پرده سبز و با ساخت لوکیشن به این هدف رسید. فیلمنامه نویسی با اتفاقات کشور برزیل نیز شوخی کرده است و خب کارگردان هم عوامل را برداشته و به این کشور رفته است. نکته دیگر این که استفاده از بازیگران خارجی بدون حجاب در کشور ممنوع است و این هم مسئله دیگری است که اطیابی به خاطر آن فیلمش را در خارج ساخته است.

موقعیت در جشنواره: «تگزاس» متقاضی حضور در جشنواره فجر نبوده است.

وضعیت اکران: فیلم شروع موفقی در گیشه داشته است و بعد از دو هفته دو میلیارد فروخته است.

موقعیت در کارنامه فیلمساز: «تگزاس» یک کمدی متوسط است که نمی تواند به کارنامه مسعود اطیابی کمکی بکند.