مادرانی که در قاب سینمای ایران ماندگار شدند / از رقیه چهره‌آزاد و نادره تا جمیله شیخی

همزمانی روز زن و مادر بهانه‌ای برای یاد کردن از مادران درگذشته سینما و تلویزیون ایران است.
به گزارش سینماسینما، مادر برای همه ما واژه آشنایی است که دل‌بستگی عمیقی به آن داریم. همه ما برای مادرانمان از جان‌ودل خواهیم گذشت. از مادر گفتن و برای او نوشتن کار آسانی نیست. در طی این سال‌ها نیز بازیگران زن بسیار قدرتمندی از مادران گفتند و برای مادران بازی کردند، مادرانی که در قاب سینمای ایران ماندگار شدند. هم‌زمانی روز جهانی زن و روز مادر، فرصتی ایجاد کرد تا از مادران درگذشته سینما و تلویزیون ایران یاد کنیم.

زنده‌یاد رقیه چهره آزاد در فیلم سینمایی “مادر” به کارگردانی زنده‌یاد علی حاتمی، شاید نمونه کاملی از شخصیت یک مادر ایرانی باشد که تاکنون در سینمای ایران به تصویر کشیده شده است، مادری که در واپسین روزهای عمرش تمامی فرزندانش را که مدتی است از یکدیگر دورافتاده‌اند در حریم امن خانه و خانواده دور یکدیگر جمع می‌کند و به آن‌ها خصلت‌های نیک زندگی را می‌آموزد. مادر این فیلم شخصیتی مانند یک فرشته دارد که با آرامشی که در رفتار و حرکاتش دیده می‌شود از زمینی‌ها جداشده و درنهایت به آسمانی‌ها می‌پیوندند…زنده‌یاد رقیه چهره آزاد در این فیلم نقشی را بازی کرد که از خاطر کسی پاک نخواهد شد. مادر فیلم علی حاتمی شخصیتی است که به‌هیچ‌وجه از خاطره‌ها محو نخواهد شد، این بازیگر با آن صورت مهربان گزینه مناسبی برای این نقش بوده و مسلماً اولین کسی است که در اذهان هر عاشق سینمایی به‌عنوان مادر تداعی می‌شود.

زنده‌یاد حمیده خیرآبادی در صدها فیلم سینمایی یا سریال تلویزیونی در نقش مادران مهربان، اصیل و فداکار ایفای نقش کرد و هرچند همواره نقش‌هایش شبیه هم بودند هیچ‌گاه مخاطب را از خود خسته و آزرده‌خاطر نساختند، چرا که بازی دل‌نشین وی قطعاً احساس نوستالژیک را در تمامی مخاطبان آثار این بانوی هنرمند پدید می‌آورد و باعث می‌شد رنگی از کلیشه در بازی‌هایش دیده نشود. صورت مهربان و لبخندهای مادرانه‌اش از او سیمایی ساخته که تصویر ذهنی همه ما از مادر ایرانی را کامل می‌کند، مادری احساساتی، زودرنج و مهربان که سعی می‌کند اختلاف‌های فرزندانش را حل کند. انتخاب یک اثر سینمایی از میان صدها فیلمی که زنده‌یاد خیرآبادی در آن‌ها ایفای نقش کرده است کار آسانی نیست، اما “اجاره‌نشین‌ها” به کارگردانی داریوش مهرجویی یکی از فیلم‌های این بانوی هنرمند است که در آن به‌خوبی هرچه‌تمام‌تر در نقش یک مادر مهربان، فداکار و اصیل ایرانی ایفای نقش کرده است، مادری که مانند همه مادران ایرانی در پی آن است که همه را با یکدیگر آشتی دهد و با کدبانوگری‌اش تمامی همسایگانش را مانند یک فرزند زیر پروبال خود بگیرد.

زنده‌یاد پروین دخت یزدانیان نیز یکی دیگر از مادران آشنای سینمای ایران است. نقشی که پروین دخت یزدانیان در نقش “بی‌بی” در سریال “قصه‌های مجید” به کارگردانی کیومرث پوراحمد ایفا کرد از خاطر بچه‌هایی که در دهه شصت به دنیا آمدند و در دهه هفتاد کودکی شأن را سپری کردند پاک نشده است و هنوز این نقش در ذهن دهه شصتی‌ها جاودانه است. این بازیگر توانا جدا از این اثر ماندگار تلویزیونی در بسیاری از فیلم‌های سینمایی ازجمله: “مهریه بی‌بی”، “خواهران غریب”، “شرم” و “صبح روز بعد” نیز در نقش مادران مهربان، اصیل و فداکار ایرانی ایفای نقش کرده است که قطعاً هیچ‌یک از آن‌ها تا ابد از اذهان مخاطبان جدی سینما پاک نخواهند شد؛ اما در این میان بازی این بازیگر توانا در فیلم “صبح روز بعد” به کارگردانی کیومرث پوراحمد تصویری دل‌نشین‌تر از سایر آثارش است تا آنجا که وی برای بازی در این فیلم سینمایی برنده دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش دوم زن از یازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر نیز شد.

زنده‌یاد جمیله شیخی در فیلم سینمایی “مسافران” به کارگردانی بهرام بیضایی نقشی را ایفاء کرد که به خاطر ویژگی‌های آن، کاراکتر مادر در انحصار مرحومه جمیله شیخی قرار گرفت. بازی بی‌نظیر و دل‌نشین این بانوی هنرمند قطعاً تا سالیان دراز در یاد عاشقان سینمای ایران باقی خواهد ماند. شیخی در تلویزیون نیز آثار درخشانی را از خود به یادگار گذاشت او همواره نقش مادرانی باابهت و پرجذبه را ایفا کرد و چهره مهربانش را در پس بازی‌های جاندار و پر ابهتش پنهان کرد. شا او در سریال ” تولدی دیگر ” نقش مادران پر سلطه را به نمایش گذاشت.

زنده‌یاد ملیحه نیکجومند در دهه ۶۰ در بسیاری از فیلم‌های تلویزیونی در نقش مادر مهربان ظاهر مشد و چند سال قبل در فیلم سینمایی “گهواره‌ای برای مادر” به کارگردانی پناه‌برخدا رضایی نقشی ماندگار از خود به یاد گذاشت، اما این بار این مادر نه به‌تنهایی که با کمک بازی دخترش یعنی الهام حمیدی دست به خلق یک احساس مادرانه می‌زند. “گهواره‌ای برای مادر” صحنه‌های احساسی خوبی دارد که می‌تواند ضمن برانگیختن حس خوشایند برای مخاطب، در تاریخ سینمای مادر ایران ثبت شود.

زنده‌یاد پروین سلیمانی از دیگر زنان سینمای ایران است که بازی‌هایش در نقش‌های مختلف همچنان در اذهان مخاطبان باقی‌مانده است. او را بیشتر به‌واسطه حضور در آثار تلویزیونی شهرت داشت، بخصوص بازی در نقش “طاهره خانوم” در سریال “تعطیلات تابستانی” که او را تبدیل به یکی از کاراکترهای زن ماندگار در قاب جادو کرد. سلیمانی در مدت ۵۰ سال حضور در سینما و تلویزیون در بیش از ۱۰۰ اثر به ایفای نقش پرداخت.

زنده‌یاد مهری ودادیان نیز ازجمله مادران مهربان سینما و تلویزیون ایران است که چهره مهربان و دوست‌داشتنی‌اش را نمی‌توان از خاطره‌ها پاک کرد. او در اغلب آثار مادری مهربان، یگانه و بی‌همتا را به تصویر کشید، مادری که دردهایش برای خودش است و شادی‌هایش را با دیگران به اشتراک می‌گذارد.”رعنا “،”کمیته مجازات “،”متهم “،”افسانه آه ” ازجمله آثاری است که ودادیان به زیبایی در‌ آن‌ها به ایفای نقش پرداخت.

زنده‌یاد مهین شهابی با ایفای نقش در سریال “آینه ” میان مردم محبوبیت فراوانی یافت و پس‌ازآن در سال‌های پس‌ازانقلاب اغلب در نقش مادران به ایفای نقش پرداخت. شهابی با فیلم “گاو ” داریوش مهرجویی وارد سینما شد اما شهابی را بیش از آنکه بتوان بازیگر سینما دانست بازیگر تلویزیون باید خطاب کرد. او در بیش از ۵۰ اثر تلویزیونی حضور یافت و پس از سریال “ترانه مادری ” در آخرین حضورش “وضعیت سفید ” به دیار باقی شتافت و آخرین کارش را به سرانجام نرساند. شهابی نیز از جمله مادرانی است که در سینما و تلویزیون یادش همواره گرامی است.

زنده‌یاد نیکو خردمند با آن صدای دل‌نشینش را نمی‌توان به‌راحتی از یاد برد. او در سال ۶۹ با بازی در فیلم “پرده آخر ” وارد عرصه بازیگری سینما شد و نقش تاج‌الملوک بازمانده‌ای از یک خانواده اشرافی روبه‌زوال را به زیبایی بازی کرد. بازی‌های درخشان خردمند را در فیلم‌های “خانه خلوت”، “مسافران” و “زینت” و همچنین سریال‌های “آوای فاخته ” و “دزدان مادربزرگ ” فراموش‌شدنی نیست.

منبع: هنرآنلاین/ سمیرا افتخاری