یادداشتی بر فیلم «کامیون»؛ در امتداد جاده ها

یاسمن خلیلی فرد

برای تماشای فیلم آخر کامبوزیا پرتوی شوق زیادی داشتم اما فیلم در همان نیمه نخست تا حد زیادی ناامیدم کرد. نمی گویم «کامیون» فیلم بدی است، اما اساساً فیلمی کهنه و تکراری ست که بارها نمونه اش را دیده ایم. شاید بارزترین مثالم، فیلم «فراری» باشد که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر اکران شد و اتفاقاً فیلمنامه اش را هم کامبوزیا پرتوی نوشته است اما «فراری» فیلمی به مراتب پررمق تر و پرکشش تر بود. در «کامیون»، باز هم کامبوزیا پرتوی به سمت و سوی تم مورد علاقه خود می رود. فیلم، جاده ای است و فیلمساز باز هم به سراغ آدم هایی می رود که شاید در زندگی روزمره کمتر با آنها سر و کار داشته باشیم که اتفاقاً همین مسئله در صورت پرداخت درست و هوشمندانه می تواند کارهای پرتوی را به فیلمهایی خلاقانه همچون «کافه ترانزیت» بدل سازد. اتفاقی که در «کامیون» اما رخ نداده است. معضل بزرگ «کامیون» همین گم شدن خلاقیت و بهره جویی فیلمساز از الگوهای روایی تکرارشده و نه چندان ناب است. حتی به نظر من شخصیت پردازی های فیلم تا حد زیادی کلیشه ای اند و مثلاً طنز موجود در رفتار شخصیت برادرشوهر زن به واسطه تعصب و غیرت کودکانه اش هم رنگ و بویی کلیشه ای دارد. با این حال روابط میان شخصیت ها، خصوصاً رابطه میان راننده (سعید آقاخانی) و زن (تروسکه جولا) خوب از آب درآمده است. بزرگترین اشکال وارد بر فیلم تکرار رویدادهای فیلمنامه است. فیلمنامه با یک نقطه شروع نسبتاً متفاوت آغاز می شود؛ دست فیلمساز برای بهره برداری درست از هسته اصلی فیلمنامه اش کاملاً پر است و بهره ای که از آن می برد متأسفانه اندک. سفر یک زن جوان ایزدی با برادرشوهر و فرزند کوچکش به ایران برای یافتن همسر موضوع جالبیست که می توانست دستمایه فیلم بکرتری قرار گیرد. اشاره به نقش «داعش» از در هم پاشیدن زندگی خانواده ها اتفاق خوبی در این فیلم است اما در نهایت فیلم نمی تواند استفاده درستی از این مسئله بکند. نتیجه گیری نهایی فیلم و پایان بندی آن به باور من از آن دسته پایانِ بازهای نه چندان دلچسبی ست که غیرمنطقی هم هست و مخاطب را پس از تحمل ریتم کند و مدت زمان طولانی فیلم به شدت ناامید می کند. توصیه من حذف برخی زوائد از فیلم برای اکران عمومی است تا دست کم مدت زمان فیلم کاهش یابد. برخی رویدادهای فیلم به راحتی قابل حذف اند؛ مثلا سکانس تصادف و آشنایی شخصیت های اصلی با نیکی کریمی (در نقش خودش) و کار آنجا خراب تر می شود که سر و کله همسر گم شده زن جوان در عکس های نیکی کریمی در پشت صحنه فیلمها نیز پیدا می شود بی آن که آشنایی آنها با کریمی گره ای از بحران اصلی کار باز کند و نقش موثری در روند پیشرفت داستان ایفا کند، بنابراین پیشنهاد من حذف بخش های مربوط به نیکی کریمی است که حقیقتاً هم لطمه ای به کار نمی زند. فیلم مضامینی چون «اوارگی و جنگ زدگی» را در دل خود حمل می کند بی آن که این مضمون ها از سطح به عمق فیلمنامه نفوذ کنند و شکلی ملموس به خود بگیرند. لوکیشن های «کامیون»، به لحاظ تصویری ناب اند، اما به باور من موقعیت جغرافیایی چندان در فیلم تاثیرگذار و حائز اهمیت نیست. این داستان در هر موقعیت مکانی دیگری نیز ممکن بود اتفاق بیفتد و آدم هایش میتوانستند هر ملیت و قومیت دیگری داشته باشند. اما تصاویر خوب و اندازه نماها و قاب های بکر، از ویژگی های خوب کار تورج اصلانی به عنوان مدیر فیلمبرداری کار است. بازیگران فیلم برگهای برنده آن هستند. سعید آقاخانی بازی درخشانی ارائه می دهد، بازی درخشانی که به راحتی می تواند او را به یکی از شانس های اصلی تصاحب سیمرغ بلورین تبدیل کند. آقاخانی به قدری با مهارت به زبان و لهجه کردی تکلم می کند که مخاطب را به شک می اندازد که آیا واقعا کرد است یا این تکلم درخشان و حفظ درست لهجه به هنگام فارسی صحبت کردن از توان بازیگری او نشات می گیرد. فیلم پروداکشن گسترده ای دارد و جاده ایست، بنابراین طبیعتاً کارگردانی آن دشوار است. «کامیون» از آن فیلمهاییست که به عقیده من اجرای آن بهتر از فیلمنامه اش از آب درآمده است. در نهایت «کامیون» برای من فیلم متوسطی است که می توانست بسیار خوش ساخت تر باشد؛ اما همچنان ویژگی های ترغیب کننده ای نیز دارد که نمی توان آنها را نادیده انگاشت.

نوشته یادداشتی بر فیلم «کامیون»؛ در امتداد جاده ها اولین بار در بانی‌فیلم پدیدار شد.