«پرسه در حوالی من» می تواند آن روی سکه «رگ خواب» باشد

نشست نقد و بررسی «پرسه در حوالی من» عصر یکشنبه ۲۱آبان ماه در چهارصد و پنجاه و چهارمین برنامه باشگاه فیلم تهران  با حضور غزاله سلطانی نویسنده و کارگردان، آنتونیا شرکا منتقد سینما و کورش جاهد کارشناس و مجری در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

به گزارش رسیده، در ابتدای این برنامه کورش جاهد درباره محور زن در فیلم های سینما براساس موضوع پرسه در حوالی من گفت: در ۲۰ سال اخیر فیلم های زنانه رشد داشته و این در حالی است که فیلم های تاریخ سینما همواره مردسالارانه بوده است و اگر به زن پرداخته می شد هم معمولا در نقش همسر، معشوقه یا نقشی حاشیه ای بود. در بیست سال اخیر همه چیز شکل و نشانه های ریز تصویری دلالت بر جهان زنانه دارد و پرسه در حوالی من هم همین ویژگی را دارد.

غزاله سلطانی درباره روند تولید اثر اظهار کرد: دنیای زنانه دغدغه ذهنی من بوده است و تقریبا از بهار سال ۹۴ روی طرح پرسه در حوالی من کار کردم. در روز های ابتدایی درگیر بحران سی سالگی بودم و تنهایی ها و فضای تنهایی سایه شخصیت فیلم از دنیای خودم می آمد. زمستان ۹۴ فیلم ساخته شد و در خرداد ۹۶ در هنر و تجربه اکران شد.

آنتونیو شرکا منتقد این برنامه درباره پرسه در حوالی من توضیح داد: این فیلم بدون این که اثری فمنیستی در بعد اجتماعی و سیاسی باشد زن محور است و تمایلات زنانه دارد. وجه زنانه فیلم در دو موضوع قابل بررسی است؛ یک بخش بازنمایی تصویری است که جزئیاتی در لحظه های خلوت یا اجتماعی این دختر را به تصویر می کشد که در فیلم های دیگر با این ریزبینی و ظرافت نمی بینیم. ما می دانیم نشان دادن مو ممنوع است اما وقتی از کوتاه کردن یا رنگ کردن مو تصویر داشته باشیم قابل نشان دادن است اما شاید کسی به فکرش نمی رسد که این گونه به تصویر بکشد و این شکل کارگردانی می تواند در به تصویر کشیدن لحظه های خصوصی و تنهایی یک زن کمک کند. تعلقات خاطر و ظرافت های زن ها اعم از لاک زدن، آرایش کردن و غیره که شاید به فکر کسی نرسد که نشان داده شود و این نشانه ها تنها به ذهن یک فیلمساز دغدغه مند رسیده است.

وی ادامه داد: وجه دیگر در موضوع فیلم است؛ من فکر می کنم ما یک تاریخ نسبتا طولانی از موضوع زن در سینمای ایران را سپری کردیم. فیلم های بعد از انقلاب مراحل متنوعی را طی کرده است و کارگردانان زن چون رخشان بنی اعتماد، پوران درخشنده و تهمینه میلانی فیلم های زنانه با وجهه اجتماعی دارند اما پرسه در حوالی من نگاه مدرنی دارد و زنی است که بدون مشکل معیشتی و بدون به هم خوردن امنیت خود به تنهایی زندگی می کند و هیچ مشکلی به لحاظ اجتماعی و اقتصادی ندارد بلکه دغدغه هایش شخصی و درونی است و او را آزار می دهد و ما نیز با اشارات به آن ها پی می بریم. در سینمای ایران تا کنون به چنین موضوعی پرداخته نشده است که در فیلم زنی بدون این که مشکل داشته باشد به دنبال بچه دار شدن بدون شوهر است و این که چنین حقی به زن های تنها داده نمی شود یا به سختی داده می شود به مسائل حقوقی کشور ما بر می گردد.

این منتقد سینما درباره جزئیات این اثر بیان کرد: فکر می کنم پرسه در حوالی من سکوت های زیادی دارد که البته قابل درک است چون عنوان فیلم نشان از لزوم این سکوت ها دارد و فیلمی درونگراست که لحظه های خلوت این زن را دنبال می کند. همچنین از جایی که سایه تصمیم می گیرد به دنبال مادر بچه بگردد ریتم فیلم شکل دیگری پیدا می کند و نسبت به روند پیش از آن تغییر می کند در نتیجه فیلم دوپاره شده و در آخر ریتم  به هم می ریزد. این یک نقیصه است و فیلم ناتمام می ماند یعنی مسئله نیاز به مادر شدن و سرنوشت بچه مبهم می ماند و  نمی توانیم درست بفهمیم که کسی که دغدغه بچه دارد برنامه اش چیست و آیا با توجه به زمان فیلم می توانست به یک سرانجام برسد؟

در ادامه برنامه جاهد درباره کارکرد موسیقی در آثار سینمایی اظهار کرد: در سینمای ایران مسئله ای که  مطرح می شود و در سینمای غرب نیست این است که گفته می شود از موسیقی برای حس صحنه استفاده می شود چون کارگردان نمی تواند حس آن صحنه را در آورد، این اتفاقا بد نیست و موسیقی جزئی از بافت فیلم است. هر کس فیلمی را به عنوان ایده ال خود دارد اما قرار نیست اگر فیلمی ایده الش نبود آن را کنار بگذارد بلکه وقتی با یک اثر جدید روبرو شدند نباید با کلیشه ذهنی خود مقایسه کنند  و آن را خوب ندانند یا بد بدانند بلکه فیلم باید پیام  و حرف  خود را به مخاطب منتقل کند.

سلطانی درباره حضور پرسه در حوالی من در جشنواره های خارجی نیز توضیح داد: در دو جشنواره ماربلا و یونان شرکت کردیم. در جشنواره یونان کاندید تصویر و تدوین شدیم وجایزه کسب کردیم و در جشنواره ماربلا هم مهراوه شریفی نیا کاندید شد. در این جشنواره ایرانیان آن قدر برای دیدن فیلم آمده بودند که جمعیت دوستان دعوت شده به جشنواره کم تر بودند، خانم ها بیشتر با فیلم ارتباط برقرار کردند اما هنوزنمایش گسترده در خارج از کشور نداشته ایم. یک فیلم مستند درباره عزت الله انتظامی ساخته ام و این دومین اثر من است.

شرکا به تفاوت نسل جوان و نسل گذشته مادران در این فیلم اشاره  کرد و افزود: برای زنان نسل قدیم بچه دار شدن و مادر شدن مسئله مهمی است اما نسل جدید که دختر این فیلم نماینده آن است مادر شدن مهم نیست و بچه دار شدن مثل  بزرگ شدن یا پرورش یک حیوان است که هر وقت می تواند آن را کنار بگذارد و وجدانش هم نارحت نیست. با توجه به ذهنیتی که دارد فکر نمی کند که رسالت اجتماعی در به سرانجام رساندن کودک دارد و خود  ایده فیلم هم به درستی در نیامده است یعنی وقتی به یایان فیلم می رسیم متوجه نمی شویم که در ذهن سایه چه می گذرد و از این موضوع ناراحت است یا فکر می کند با رساندن این بچه به مادرش کار خوبی کرده است و  فکر می کند که سراغ کودک دیگری برود .

وی ادامه داد: درست نبود که این ابهام در پایان فیلم باقی بماند. مخاطب در طول فیلم با این شخصیت همراهی می کند و در پایان در خلا رها می شود، باید در مورد اقدامات و تصمیات بعدی او  حدس بزند، حیف شد که این ابهام باقی ماند.

شرکا درباره ارتباط این فیلم با آثار مشابه اظهار کرد: پرسه در حوالی من لحظات نابی دارد که مخاطب با آن ارتباط برقرار می کند، فیلمبرداری و موسیقی بسیار خوب دارد  البته ممکن است از برآیند همه این ها نتوانید با کل فیلم ارتباط برقرار کنید. با توجه به فیلم رگ خواب که روی پرده اکران است پرسه در حوالی من می تواند آن روی سکه رگ خواب باشد. در این اثر سایه بیشتر نگاه لوکس به بچه دارد و چون احساس و اراده اش جدی و درست نبود به راحتی نیز از بچه دل کند.

سلطانی در پاسخ به اظهارات منتقد برنامه بیان کرد: بالاخره هر آدمی وقتی یک اثر هنری خلق می کند چیزی از خود در آن می گذارد. سایه و دنیایش از خود من برآمده است و فکر می کنم یک زن در ۳۰ سالگی به زایش و بچه بسیار فکر می کند و این قضیه در من نیز وجود داشت اما این که به بهزیستی بروم مربوط به قصه بود. معتقد به گفتن پیام  توسط اثر به مخاطب نیستم.

جاهد همچنین از این برنامه به عنوان یکی از بهترین برنامه های باشگاه فیلم یاد کرد و گفت: خانم سلطانی نقدها را قبول می کند در حالی که فیلمسازان دیگر در بعضی از جلسات کمتر نقدی را قبول می کنند، فیلمسازی جواب دادن به یک مجموعه پرسش هاست که در ذهنت ایجاد شده و فیلم می سازید که به آن ها جواب دهید. نقش های مذهبی و سنتی در سینمای ما و همچنین در سینمای غرب به جهت مذهب و سنت این گونه بوده است که زن باید نقش همسر را بازی کند و در برابر  یک مرد تعریف شود.

نوشته «پرسه در حوالی من» می تواند آن روی سکه «رگ خواب» باشد اولین بار در بانی‌فیلم پدیدار شد.