دستمزد «ریالی» برای آکتور هالیوودی «دلار» نمی شود!

بانی فیلم-گروه سینمای ایران- بهاره گل پرور: استفاده از هنرپیشگان خارجی در پروژه های سینمایی داخلی یکی از موضوعاتی است که سینماگران کمتر سمت آن رفته اند. موضوعی که می تواند علاوه بر گیشه داخلی، وجهه قابل قبولی از سینمای ایران در عرصه های جهانی نیز ارائه دهد. فارغ از مشکلات اقتصادی و پرداخت دستمزدهای بازیگران خارجی، استفاده از بازیگران خارجی در پروژه های داخلی با چالش های زیادی روبروست. از موضوعات فیلمنامه ها و بومی بودن فیلم ها گرفته تا مشکلات اخذ مجوزهای لازم برای حضور بازیگر خارجی در ایران و همراه نبودن ارگان های مرتبط در این خصوص با فیلمسازان از دیگر مشکلات استفاده از بازیگران خارجی در فیلم هاست. در هفته ای که گذشت طی دو شماره به موضوع استفاده از هنرپیشگان خارجی در پروژه های داخلی پرداختیم. ابوالفضل جلیلی در این خصوص گفت: «به نظرم بسیار خوب است که هنرپیشگان و فیلمسازان خارجی نیز به ایران رفت و آمد کنند و تبادل اندیشه و فرهنگ صورت بگیرد، همین باعث پیشرفت فرهنگی و حتی سیاسی کشور خواهد شد. البته قطعا نمی توان گفت که حضور بازیگر خارجی در پروژه های داخلی منجر به مطرح شدن سینمای ما در سطح بین المللی می شود، ولی وقتی حرف ما جهانی باشد، جهان هم از آن استقبال می کند» قربان محمدپور نیز در این خصوص گفت: «به نظرم سینمای ما نیاز به استفاده از بازیگران خارجی در پروژه های داخلی ندارد، چراکه آنقدر بازیگر توانا و مطرح در کشور داریم که نیازی به حضور بازیگران احساس نمی شود.مگر اینکه داستان هایی باشد که فیلم نیاز به حضور بازیگر خارجی داشته باشد.» محمدرضا شرف الدین نیز در این باره گفت: «سینمای ما جهانی نیست و کاملا شخصی است. در سینمایمان وارد موضوعات جهانی نشده ایم که بخواهیم از بازیگران خارجی استفاده کنیم. اگر هم در جایی استفاده کرده ایم به خاطر وجه اقتصادی و مشارکت هایی است که به صورت خودجوش بوده. تا وقتی سینمایمان بین المللی نشود، نیازی به بازیگر خارجی نداریم» محسن علی اکبری">علی اکبری هم معتقد است: «توانایی و اقتصاد سینمای ایران در حدی نیست که توان پرداخت دستمزد بازیگران مطرح خارجی را داشته باشد. اقتصاد کنونی سینمای ما جوابگو نیست.» حسین سلطان محمدی نیز در این خصوص بیان کرد:«استفاده از بازیگران خارجی در پروژهای داخلی ما جزو استثنائات بوده است. این موضوع به تجربه صنعتی و ارتباطات هنری و شناخت دوطرفه نیاز دارد. در درجه دوم هم مسئولان خودمان توجیه شوند و باید در این خصوص همفکری های لازم صورت بگیرد.ما در عین همفکری، درباره اثری مذهبی همچون «رستاخیز» نمی توانیم به توافق برسیم، چه برسد به اینکه یک عنصر خارجی به ایران بیاید. حال آنکه در چرخه صنعت سرگرمی غربی حکایت های شخصی زیادی دارد!» در گزارش پیش رو که بخش پایانی گزارش بررسی چالش های حضور بازیگران خارجی در پروژه های سینمایی داخلی است، به سراغ سینماگران و صاحب نظران رفتیم که از حضورتان می گذرد.

 

حسین شهابی: قانون کپی رایت نداریم، تهیه کنندگان هم توانایی مالی ندارند

حسین شهابی، نویسنده و کارگردان در خصوص استفاده از بازیگران مطرح خارجی در پروژه های سینمایی داخلی به بانی فیلم گفت: شاید در موارد خاصی بتوانیم از بازیگران شناخته شده بین المللی استفاده کنیم، اما تهیه کنندگان سینمای ما بضاعت پرداخت دستمزد این بازیگران را ندارند. در حالی که در خارج از ایران سینما تبدیل به یک صنعت شده و چون قانون کپی رایت هم در آنجا رعایت می شود، طبیعتا سینمای آنها هم اغلب به مرز سود دهی می رسند. ما در ایران قانون کپی رایت نداریم و تهیه کنندگان هم چنین توان مالی ای ندارند. اما اگر بابی باز و راهکار بهتری برای این مشکل اندیشیده شود، قطعا به رشد و اعتلای اقتصادی سینمای ایران کمک خواهد شد. البته بحث سینمای هنری جداست و فکر نمی کنم در سینمای فرهنگی و هنری، چهره بودن مطرح باشد. وی افزود: من هم ده سال پیش و زمانی که کسی زیاد به این مسائل فکر نمی کرد، در این زمینه تلاش کردم و از طریق نمایندگی سونی در ایران هم برای پرداخت دستمزد یک بازیگر مطرح بین المللی موافقت لازم را دریافت کردم. در ازای آن قرارداد بسته بودند که نسخه خارج از کشور و کپی رایت این فیلم را از ما بگیرند و ما هم پذیرفتیم، ولی در گرفتن مجوز دچار مشکل شدیم. فکر می کنم یکی از مشکلات اصلی حضور بازیگران خارجی، بعد از دستمزد، اخذ مجوز خصوصا در مورد پوشش خانم ها باشد که یکی از بزرگ ترین مشکلات است. همچنین مشکلاتی از قبیل هماهنگی با وزارت ارشاد و هماهنگی با سایر ادارات و نهادهایی که خودشان را محق می دانند که در این زمینه نظر بدهند اضافه می شود. این تهیه کننده در خصوص اینکه دولت در این زمینه چگونه می تواند به سینماگران بخش خصوصی کمک کند، عنوان کرد: به نظرم مسئولان سازمان سینمایی و اتحادیه تهیه کنندگان باید شورایی تشکیل بدهند و تبادل نظر کنند. خیلی وقت است که زمان آن فرا رسیده دولت در این زمینه ورود کند. البته کماکان تلاش هایی می شود و من همه ساله می شنوم که یک یا دو کارگردان ایرانی تلاش می کنند از بازیگران برند و مطرح دنیا در فیلم هایشان استفاده کنند، ولی متاسفانه این افراد تنها هستند و به تنهایی نمی توانند از عهده مشکلات آن برآیند. شهابی ادامه داد: این مساعدت از سوی دولت صورت نگرفته و بازیگران هم رفت و آمدی به ایران ندارند. آنها نگرانند که مبادا به ایران بیایند و دچار مشکلاتی شوند که البته این هم بخشی از نگرانی هاست. من خود وقتی برای فیلمم با یک بازیگر خارجی تماس گرفتم، ابتدا مشکلش این بود که اگر به ایران بیاید به مشکلات امنیتی برخواهد خورد و به خاطر همین از ورود به ایران اجتناب می کرد. ما تلاش زیادی کردیم که برای به ایران آمدن متقاعدش کنیم، ولی او نظرش این بود حاضر است در پروژه حضور پیدا کند، به شرطی که این فیلم را در یکی از کشورهای مجاور ایران بسازیم. او فیلمنامه را دوست داشت حتی حاضر بود به دستمزدش تخفیف بدهد که این امکان برایش فراهم شود، ولی متاسفانه ساختن این فیلم برای ما امکان پذیر نبود و من هم نمی خواستم این اتفاق در کشور دیگری بیفتد. ورود دولت به این مسئله یکی از راهکارهای بسیار خوب است، اما گمان نمی کنم چنین امکاناتی مهیا شود. اگر مسئولان سازمان سینمایی ما- که در واقع جزو وظایفشان است- به رشد سینمای ایران کمک کنند، می توانند در این موضوع بسیار موثر باشند. کارگردان فیلم سینمایی «آزاد به قید شرط» در خصوص اینکه آیا حضور بازیگران خارجی در پروژه های داخلی ممکن است منجر به این شود که سینمای ایران مخاطبان بین المللی پیدا کند، توضیح داد: قطعا همین طور است. سینمای هنری ایران این مسیر را سالهاست که برای سینمای تجاری باز کرده است، ولی متولیان این نوع سینما و این نوع فیلم ها هم قصور کرده اند. همچنین اتحادیه های تهیه کنندگان و تشکلات صنفی تهیه کنندگی نیز در این زمینه کم کاری کرده اند. اگر هم مواردی بوده تصور می کنم از سوی سازمان سینمایی استقبال نشده است. وی در ادامه توضیح داد: من خود پروژه ای به نام «بازگشت» داشتم که قرار بود سال ۸۴ ساخته شود. از ایران هم با هنرپیشگان خوبی قرارداد بسته بودیم که متاسفانه به خاطر مشکلاتی که برای بازیگر خارجی این پروژه پیش آمد، پروژه منتفی شد. مطمئنا حضور بازیگران خارجی در فیلم می تواند هم در جهانی شدن سینمای ایران و هم در رشد و رونق اقتصادی آن کمک کند. ممکن است در داخل ایران فیلم ها به فروش قابل قبولی هم برسند اما متاسفانه هنوز سینما تبدیل به صنعت سودآوری در ایران نشده است. وی اضافه کرد: فکر نمی کنم حضور بازیگران خارجی در فروش داخلی فیلم ها تاثیر قابل توجهی داشته باشد. البته تاثیر خواهد داشت ولی بستگی به این دارد که از چه بازیگر مطرح جهان در فیلم استفاده شود. معمولا ایرانی ها فیلم های هالیوودی و آمریکایی می بینند و بازیگران اروپایی را زیاد نمی شناسند. به خاطر همین استفاده از بازیگر خارجی در فیلم بیشتر در خارج از کشور موفق خواهد بود. این کار در انتها به نفع خود دولت است. فیلمسازی سودآورترین صنعت دنیاست، ولی متاسفانه از تمام کشورها عقبیم. در ترکیه و کشورهایی که هنوز سینما در آن معنای واقعی ندارد، چندصد کمپانی فیلم و سریال سازی فعالیت می کنند. در واقع مسئولانشان این اهمیت را دریافته و به این صنعت کمک کرده و موفق هم شده اند. امیدوارم مسئولان سازمان سینمایی ما هم کمک کنند. نه این که بازیگر خوب نداشته باشیم، ولی اگر ارتباط و تعامل خوبی با سینمای جهان داشته باشیم، این مشکلات رفع خواهد شد و حداقل در هر سال چند فیلم خواهیم داشت که در آن از بازیگران مطرح دنیا استفاده خواهد شد.

 

بابک کریمی:‌ داستان های فیلم هایمان هنوز محلی هستند

بابک کریمی، در خصوص استفاده از بازیگران خارجی در پروژه های سینمایی داخلی به بانی فیلم گفت: در وهله اول فکر می کنم چالش اصلی در این باره زبان است. زمانی که بازیگران ایرانی به خارج می روند، به زبان محل صحبت می کنند و یا نقش خارجی را باید بازی کنند. از آن طرف هم معلوم نیست بازیگران خارجی که می خواهند به ایران بیایند، زبان فارسی بدانند یا خیر. به نظرم رنج داستان هایی که می توان در آن بازیگران خارجی را هم درگیر کرد بسیار کم است و معمولا نقش توریستی را به آنان می دهند که به ایران می آیند و از کشور ما خوششان می آید. وی افزود: دلیل دیگر این موضوع می تواند قضیه اقتصادی باشد، چون بودجه سینمای ما این امکان را ندارد که ما از بازیگران نامدار خارجی استفاده کنیم. مگر فیلم هایی از قبیل پروژه «محمد ص» که آنها بخواهند با قیمت کمتری در ایران کار کنند. در حال حاضر تولیدات ما بسیار زیاد است، اما همچنان سینمای ما به صورت محلی است و محدوده اش را گسترش نمی دهد. حس می کنم سینمای ما روز به روز محلی تر می شود و در این نوع سینما حضور بازیگران خارجی را نمی بینم. بازیگر فیلم سینمایی «فروشنده» با بیان اینکه امکان آن وجود دارد که در آینده نزدیک از بازیگران خارجی هم در پروژه ها استفاده شود، عنوان کرد: نمی توان یک چهره خارجی را صرفا به این خاطر که اسم و رسم دارد به ایران آورد و لزوماً باید توجیهی در آن باشد. متاسفانه هنوز داستان هایی که ما تعریف می کنیم، داستان هایی بسیار محلی هستند. وقتی که مرزها را رد کنیم، زمان آن می شود که می توان با بازیگران خارجی همکاری کرد. به طور کلی جنس سینمایی که داریم به این شکل است که فیلمنامه هم بخشی از آن تعریف می شود. جنبه های اقتصادی و محلی بودن سینمای ما ربطی به فیلمنامه ندارد. تقصیر از فیلمنامه نیست. سفارش داده می شود و آنها هم فیلم خود را می سازند. وی با اشاره به اینکه حضور بازیگران خارجی در پروژه های داخلی نقشی در افزایش مخاطبان جهانی سینمای ایران ندارد، ادامه داد: این یک تئوری است که هیچ وقت جواب نداده. سینمای ایران با بومی ترین فیلم هایش جهانی شده است. شاید برای کالاهای تلویزیونی و تماشاگری که می خواهد چهره ببیند، این قضیه جواب دهد، ولی عملا تاریخ نشان داده است سینمای ما با بومی ترین فیلم هایمان در دنیا معروف بوده. بازیگر فیلم سینمایی «مرگ ماهی» اضافه کرد: هر وقت با فرهنگ خودمان می رویم، می توانیم جا باز کنیم. همان طور که فیلم های خارجی هم که به ایران می آیند و در دل ما جا باز می کنند، فیلم هایی هستند که فرهنگ اصیلشان را برای ما می آورند. نئورئالیسم ایتالیا بازیگر خارجی نداشت. فیلم های فرانسوی که فرانسوی هستند، به ما بیشتر می چسبد تا اینکه در آن از بازیگر امریکایی یا سوئدی استفاده کنند. باید بتوانیم احساسات خودمان را صادقانه تعریف کنیم و این با آدم های بومی نتیجه بخش تر است. فیلم هایی مثل جیمز باند و.. در کشورهای مختلف فیلمبرداری می شوند و شرایط حکم می کند که از بازیگران خارجی در آن استفاده کنند. به هر حال استفاده از بازیگران خارجی باید توجیهی داشته باشد. اگر ما این موضوع را قبول کنیم که می توانیم سینمایی در ارتباط با دیگران داشته باشیم، بازیگران خارجی هم می توانند در این پروژه ها حضور داشته باشند. ما فقط درباره خودمان فیلم می سازیم و این بسیار سخت است که بازیگر خارجی را در آن جای دهیم، مگر به عنوان توریستی که به ایران آمده از آنها استفاده کنیم.

 

شاهین شجری کهن: با ستاره های خارجی، سینمای ما ابعاد جهانی پیدا نخواهد کرد

شاهین شجری کن، منتقد سینما در خصوص استفاده از بازیگران خارجی در پروژه های سینمایی داخلی به بانی فیلم گفت: تولید مشترک در سینمای ایران به عنوان یک هنجار و ساختار تولید فیلم رایج است. دهه هاست که در سینمای جهان فیلم های سینمایی به صورت مشترک بین چند کشور تولید می شوند. عملا این سیستم متمرکزی که داخل کشور در این خصوص داریم، سیستم منسوخی است و ما از لحاظ ارتباطات جهانی در زمینه تولید ضعیف هستیم. پروژه های مشترک نداریم و معدود آزمون و خطاهایمان با کشورهای صاحب سینما -از پیش از انقلاب تا امروز حتی با کشورهای همجوار در منطقه مثل ترکیه و مصر و…- شکست خورده است، چون هیچ وقت زمینه مناسبی برای تولید مشترک در کشورمان وجود نداشت که البته دلایل مختلفی همچون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارد. وی افزود: وقتی جریان تولید مشترک وجود نداشته باشد و ایران در کنار کشورهای دیگر فیلم تولید نکند، عملا عوامل پروژه هم نمی توانند مشترک باشند. یعنی آن ارتباط سلیسی که بین سرزمین های مختلف در سینمای جهان وجود دارد، اصلا شکل نمی گیرد که در سطوح دیگر مثل بازیگر، عوامل صحنه و لوکیشن خودش را نشان دهد. وقتی گفته می شود فیلمی محصول فرانسه، فنلالند، بلژیک و امریکاست، به این معنی نیست که تهیه کننده امریکایی و یا فنلاندی خودش به تنهایی نمی توانسته فیلم تولید کند. به این معناست که از امکانات مشترک همدیگر استفاده کردند و زیر چتر یک سری قراردادهای بین المللی و سنت های چند ساله از مالیات های سنگین و هزینه های اقامت در لوکیشنی که متعلق به سرزمین های خودشان نیست، پرهیز کردند و تولید را مشترکا با کشورهای دیگری انجام دادند که به بازیگران و امکانات تولیدی و حتی تماشاگرانشان نیاز دارند. فیلمی که محصول مشترک چهار کشور است، در چهار کشور دیده می شود. امکانات و مناظر و لوکیشن و طبیعت چهار کشور در آن به کار برده شده است، ستاره های سینمایی چهار کشور در آن بازی می کنند و امکانات یک کاسه می شوند. تا زمانی که ما جریان تولید مشترک- لااقل با کشورهای هم فرهنگ و همجوار خودمان- نداشته باشیم، تک جرقه هایی مثل ستاره های هندی و رفتن امثال فردین و گلزار به خارج از کشور جواب نمی دهد. این ها حرکات تفننی است که به امید فروش بیشتر انجام می شود، ولی جریان ساز نیست، زمینه محکم و مدونی شکل نمی گیرد که تولید مشترک داشته باشیم و بعد بتوانیم از عوامل مشترک استفاده کنیم. این منتقد سینما با بیان اینکه پرداخت دستمزد بازیگران خارجی اصلا مطرح نیست، ادامه داد: باید به این موضوع از زاویه تولید مشترک نگاه کرد. موضوع قراردادهای بین المللی است که از لحاظ حقوقی امتیازهایی برای منعقد کننده قرارداد دارد و از جمله این امتیازات، استفاده از یک لوکیشن گران قیمت و جذاب و یا استفاده از یک بازیگر مشهور و یا بهره برداری از قصه های ملی باشد. ما تفاوت های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی با سرزمین های زیادی داریم. در واقع سردی روابط در جهان اطراف ما بیش از حسن ارتباط است. به جای منزوی و منفرد شدن و گیر افتادن در حصار داخلی، باید به دنبال معدود سرزمین هایی بگردیم که با ما مشترکات و تشابهات فرهنگی دارند. نمی توانیم با امریکایی ها و … تولید مشترک داشته باشیم. نمی توانیم شرکت بین المللی تعریف کنیم که در آن فیلمسازانی از کشورهای مختلف کار کنند. وی ادامه داد: سینمای ما مدت هاست که بین المللی شده است. آقای فرهادی فیلم می سازد و بازیگر اسپانیولی در آن بازی می کند و فیلمبردارش امریکایی و موزیسین آن عرب است. دیگر ملیت بحث تمام شده ای است و حتی در داخل جریان تجاری سینمای هالیوود هم همین طور است. ولی موضوع این است که ما نمی توانیم با این کمپانی های صاحب سینما همسو شویم، اما می توانیم دنبال کشورهایی بگردیم که با ما کمترین تضاد و بیشترین مشابهت های فرهنگی را دارند. باید شرکتی تعریف شود که از دل آن شرکت و جریان تولید مشترک، ستاره مشترک هم درمی آید و بحث دستمزد هم اصلا موضوعیت ندارد. شجری کهن با بیان اینکه حضور بازیگران خارجی در سینمای ما منجر به مطرح شدن سینمای ایران در جهان نخواهد شد، تاکید کرد: قطعا اینگونه نخواهد بود. مگر ابعاد جهانی پیدا کردن به این سادگی ها خواهد بود که با آوردن چند ستاره خارجی مشکل حل شود؟ دقیقا مانند فوتبال ماست که چند بازیگر از رده خارج برزیل یا کروات می آوریم و فکر می کنیم فوتبالمان جهانی شده است. مخاطب جهانی پیدا کردن در خارج از محیط جشنواره ها و هفته های نمایش فیلم، برنامه ریزی و سرمایه گذاری می خواهد. ما در جایی زندگی می کنیم که هنوز در کشور خودمان بسیاری از جریان های ذی نفوذ سیاسی و عقیدتی اساسا با حیات سینما مشکل دارند و هنوز بعد از چهار دهه مطمئن نیستند که می خواهند سینما داشته باشند یا خیر. سوالی که سال ۵۷ مطرح بود، هنوز هم مطرح است. چگونه در این شرایط می خواهیم مخاطب جهانی بدست بیاوریم؟ وقتی قصه هایمان واقعی نیستند و نمی توانیم خلوت یک خانواده معمولی را آنچنان که در واقع هست به تصویر بکشیم. این حرفها ربطی به ستاره آوردن ندارد.

 

 

نوشته دستمزد «ریالی» برای آکتور هالیوودی «دلار» نمی شود! اولین بار در بانی‌فیلم پدیدار شد.