بازتاب‏ های یک کشتار وسیع

بانی فیلم، گروه سینمای جهان – وصال روحانی: از نسل کشی وسیع ارمنستانی ها به دست ترک های عثمانی در جریان جنگ جهانی اول، ۱۰۲ سال می گذرد ولی حالا فیلم سینمایی جدید «قول» (یا «وعده») این موضوع را مورد توجهی تازه قرار داده و نسل های جوان تری را که با آن نا آشنا است. با این شوک بزرگ رو در رو ساخته است. جالب تر و عجیب تر این که کریستین بیل معروف هم که در این فیلم رل اصلی را که یک روزنامه نگار (و فعالیت های او همزمان با آن جنایت بزرگ) است بازی کرده، اعتراف می کند که چیز زیادی درباره این جنایت عظیم نمی دانست و وقتی با آن آشنا شد که دو سال پیش سناریوی این فیلم که نوشته تری جورج و رابین اسوی کورد است، به دستش رسید و آن را مطالعه کرد. او آن جنایت حدوداً ۵/۱ میلیون نفری را مشابه جنایتی می داند که داعش اینک در سطح خاورمیانه در کشورهای عراق، سوریه و افغانستان در دست اجرا دارد. ستیز بزرگ ترک های عثمانی با ارمنی ها نه فقط از این منظر که کریستین بیل مسیحی و به تبع آن صاحب برخی جانبداری ها نسبت به ارمنی ها است، بلکه به لحاظ تاثیرگذاری وسیع آن در درازای تاریخ و این که مدتها بعد از سال وقوع آن (۲۰۱۵) هنوز یک موضوع حل نشده در سطح جهان به شمار می آید و دو طرف همچنان در مجامع مختلف دنیا مشغول جدل درباره آن هستند، اهمیت فراوانی دارد و با این اوصاف باید دید کریستین بیل درباره آن چه می گوید.  در مورد نسل کشی بزرگ ارمنی ها در سال ۱۹۱۵ چه نظری دارید؟ ـ اقوام و نسل های بعدی این افراد و وابستگان قربانیان آن ماجرا بیش از ۱۰۰ سال با این درد زیسته اند و هنوز هم پایانی بر آن مترتب نیست. عده ای در آن سوی خط هنوز منکر عظمت آن جنایات هستند اما حقیقت امر چیزی بجز این است و هزاران هزار نفر در آن رویداد هلاک شدند. تشابه آن با وقایع سالهای اخیر جهان از کدام قماش و منظر است. ـ شما به جنایات داعش در سطح جهان دقیق شوید. البته این اقدامات فاقد مرکزیت و بنابراین در تضاد با آن چیزی است که بین ترک ها و ارمنی ها حادث شد اما جهان همیشه بستر اتفاقاتی مشابه و تاریخ در حال تکرار است و گروهی به خاطر تاب نیاوردن ایده های دیگران در حال زدن ریشه طرف مقابل و پاکسازی قومی هستند. ایده و فکر ساخت فیلم «قول» از سوی چه کسانی مطرح و متولد شد؟ ـ ما اریک ایس رایلان را داشتیم که از ۲۰۱۰ درصدد به بار نشاندن تلاش های منجر به ساخت فیلم «The Promise» بوده است. او یک ارمنی و از نوادگان نسلی است که در سال ۱۹۱۵ در آن جنایت بزرگ جان باختند و داستان تلخ شان سینه به سینه نقل شده است. در هالیوود نیز تک چهره هایی را داشته ایم که سالها می خواسته اند یک کار اپیک در این خصوص بسازند و این فیلم زمینه و وسیله خوبی بود تا روی آن کار کنند و حرف شان را با این فیلم بزنند. البته معترفم که بخشی عظیم از هالیوود از ابتدا نمی خواست به سراغ این سوژه پر دردسر برود زیرا بازتاب های بدی می داشت و همین حالا هم ما مبرا از آن بازخوردها نیستیم. کدام جناح ها در هالیوود مخالف این روند بوده اند؟ ـ فشارها از جانب بیرون می آمده است. دولت ترکیه سالها کوشیده است هر حرکتی را در این زمینه و ساخت فیلم هایی در این باره را محدود کند و نگذارد که یک یا چند اثر سینمایی مرتبط با این سوژه رو شوند. به واقع دولت آمریکا نیز نسبت به این سوژه دلسردی نشان می داد و توقعش از هالیوود عدم اقدام در این زمینه بود. آیا نمونه خاصی در این ارتباط وجود دارد که قابل نام بردن باشد؟ ـ بله در دهه ۱۹۳۰ می خواستند که فیلمی را درباره این موضوع بسازند که بر اساس رُمانی به نام «چهل روز موسا داغ» بود و تصور می رفت که کلارک گیبل مشهور رل اصلی آن را بازی کند اما فشارهای جانبی آن طرح را ملغی کرد. لابد حالا و در اواسط ۲۰۱۷ ساخته و اکران شدن فیلم شما در سطح جهان یک فتح باب در این زمینه به حساب می آید. ـ طبعا همین طور است و بزرگترین فایده آن مطرح شدن مجدد این موضوع و قبول این نکته است که باید نشست و در این خصوص رایزنی و صحبت کرد و این درد قدیمی را تا حدی درمان کرد. اثر گذاری یک فیلم سینمایی موفق بیش از هر اثر هنری و یا کار سیاسی در این زمینه است و چشم های زیادی را به روی حقایق باز می کند و تبدیل به یک تریبون عمومی برای بررسی امور مهم دور از نظر مانده می شود. این که سالها از بحث در این خصوص پرهیز شده، رویداد خوبی نیست زیرا فرصت فرار از مسئولیت را به خاطیان بخشیده است. «قول» چه دستاوردهای دیگری در این زمینه دارد؟ ـ شرکت سروایوال پیکچرز که از استودیوهای اصلی تهیه کننده این فیلم است، متعهد شده که قسمت اعظم فروش و درآمد آن را صرف امور خیریه و بخصوص کمک به خاندان قربانیان این فاجعه کند. یک هدف بزرگ از ساخته شدن «قول» محترم شدن خاندان ها و مردمی است که وابستگان شان در این رویداد جان باختند. با این حال در پس زمینه داستان «قول» نیز روابط فردی و سودهای مشخصی جلوه گری می کنند. ـ این بدان سبب است که نمی شد یک فیلم خشک و بی انعطاف درباره این نسل کشی گسترده ساخت و کار در آن صورت شبیه به آثار مستند و سینمای مستقل می شد که دیدگاههای کمال گرایانه صرف و فارغ از سودجویی های مالی دارند، در فیلم ما کاراکترهای اسکار ایزاک و شارلوت لوپون که مایکل بوغوسیان و آنا کساریان نامیده می شوند، فقط به این سبب هدف گرفته می شوند که اصل و نسب آمریکایی دارند و کاراکتر من هم که یک روزنامه نگار آمریکایی به نام کریس مایرز است، به این سبب مورد هجوم واقع می شود که در محل وقوع جنایات حاضر است و آنچه را که می بیند، می نویسد و گزارش می کند و بدیهی است که عثمانی ها از این فرآیند خوش شان نیاید و جلوی او ایجاد سد کنند. چه چیزی در روند ساخت «قول» بیش از سایر امور شما را مسحور و راضی کرد؟ ‌ـ روند قصه گویی و هنر ارائه موضوع از آن دست که در فیلم های دیوید لین دیده ایم، همیشه یک خصلت بسیار مثبت و مهم برای این دست آثار سینمایی بوده است. تری جورج کارگردان «قول» نیز کوشید از همین دیدگاه تاثیر پذیرد و «دکتر ژیواگو»یی عمل کند. من در نوجوانی هم در فیلمی از همین دست (امپراتوری خورشید) که استیون اسپیلبرگ آن را کارگردانی کرد اما در محاسبات اولیه قرار بود به دیوید لین سپرده شود، حاضر بودم و این فضا را خوب می شناسم. این رسم و روال کلاسیکی است که متاسفانه در هنر فیلمسازی رو به زوال می رود اما در «قول» تلاش شده تا سر حد امکان از این سلاح بهره گیری شود. از این طریق تری جورج هم واقعیت نگاری تاریخی کرده و هم نسل جوان و امروزی را بیش از پیش با فاجعه قدیمی کشتار ارمنی ها آشنا ساخته است.

منبع: The Sun

نوشته بازتاب‏ های یک کشتار وسیع اولین بار در بانی‌فیلم پدیدار شد.