دوازدهمین نشست «آیین آواز» برگزار شد

دوازدهمین نشست «آیین آواز» در حالی برگزار شد که محسن کرامتی در ادامه روال همیشگی این برنامه، چهار نفر دیگر از شاگردان برگزیده کلاس‌های آوازش را برای اجرا در این شب معرفی کرد. به گزارش روابط عمومی این برنامه، نشست یادشده که هم‌زمان با جشن یک سالگی این برنامه آوازی برگزار شد، با یک تغییر همراه بود؛ شهرام صارمی، مدیر بخش هنری فرهنگسرای ارسباران، که نوازنده کمانچه نیز هست، در این برنامه مجری بود. در ابتدای برنامه، ویدئوکلیپی که توسط کانون موسیقی ارسباران از طول یک سال فعالیت گروه برگزاری «آیین آواز» تهیه شده بود، به‌نمایش درآمد. این ویدئوکلیپ شامل موسیقی بود روی تصاویر و عکس‌هایی که در طول یک سال تهیه شده بودند. سپس با اعلام مجری، خشایار اشکوری کم سن‌وسال‌ترین شاگرد کرامتی روی صحنه آمد. این آوازخوان ۱۶ ساله که نوازنده کمانچه نیز هست، ابتدا در همراهی با نیما مسعودپور، سنتورنواز همراهش، قدری کمانچه نواخت. با پایان قطعه نخست، اشکوری سازش را بر زمین گذاشت و شروع به خواندن کرد. تحریرهای این خواننده که استرس نخستین اجرای عمرش را تجربه می‌کرد، پذیرفتنی بود. در ادامه، امیر انجیری، کارشناس موسیقی و علی شیرازی، کارشناس آواز روی صحنه آمدند و با کمی تأخیر، پیروز ارجمند – آهنگساز و مدیر سابق دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی – نیز برای همراهی در بحث به این دو پیوست. شیرازی گفت: تعریف متر در موسیقی، محض یک تعریف است. آنچه به نام «متر آواز» مصطلح است هم تعریف خاص خود را دارد و این دو تعریف، تا حدی در تقابل و تضاد با هم قرار دارند. امشب می‌خواهیم از طریق توضیح هر دو، به تعریف جامعی از متر آواز برسیم. انجیری نیز اظهار کرد: موسیقی متریک، حاصل تقسیم محور زمان به قسمت‌های دقیقا مساوی است. در موسیقی متریک محور زمان به واحدهایی که ضرب نامیده می‌شود، تقسیم می‌شود .همچون یک متر پارچه‌ای که به واحدهای یک سانتی‌متری تقسیم و علامت‌گذاری شده است. در فرهنگ کنونی موسیقی ایرانی، آثار موسیقی متریک را با اصطلاح «ضربی» از دیگر آثار موسیقی متمایز می‌کنند، چرا که در این آثار، موسیقی، ضرب به ضرب پیش می‌رود و شنونده با ذوق می‌تواند این موسیقی را با ضربات دو دست که با فواصل زمانی مساوی بر هم زده می‌شوند، همراهی کند. در آثار موسیقی ضربی، تقسیم‌بندی زمانی دیگری نیز وجود دارد که آن را میزان‌بندی می‌نامند. او افزود: در این تقسیم‌بندی، موسیقی به میزان‌های دوضربی، سه‌ضربی، چهارضربی و … تقسیم می‌شود. طبق یک قاعده عمومی، ضرب اول هر میزان مؤکد اجرا می‌شود که باعث می‌شود میزان‌های متوالی از یکدیگر تفکیک شوند. در مقابل، آثار موسیقی دیگری نیز وجود دارد که در آن‌ها محور زمان به واحدهای زمانی دقیقا مساوی تقسیم نمی‌شود. در فرهنگ کنونی موسیقی ایرانی از این آثار با صفت «آوازی» یاد می‌شود که با ساز و به آواز یا هر دو، قابل اجراست. ارجمند هم این بحث این‌گونه تکمیل کرد: نظم قابل شمارش به اصطلاح متریکی که در آثار موسیقایی دارای ریتم و متر وجود دارد، در اجرای آوازهای ایرانی تقریبا به‌جز معدود گوشه‌های ریتمیک ردیف آوازی، در بقیه بخش‌های آواز دیده نمی‌شود. براساس آنچه زنده‌یاد نورعلی برومند گفته بود موسیقی آوازی ما که در ظاهر غیرمتریک و فاقد ریتم به نظر می‌رسد، دارای متر درونی منظم و عجیبی است که در جای جای کار آوازخوانان خوب و ورزیده قابل مشاهده است و البته این نظم را فقط فارسی‌زبان‌ها می‌توانند به‌صورت کاملا دقیق، درک و اجرا کنند. شیرازی در پایان این بحث، شعری را با مطلع «دردی است در این دل که هویدا نتوان کرد» ابتدا آن‌گونه که زنده‌یاد فرامرز پایور آهنگسازی کرده و چند دهه قبل هم عبدالوهاب شهیدی به‌صورت ضربی خوانده است، اجرا کرد و آن را مثالی از قطعات متریک در موسیقی دانست. او سپس همین شعر را به‌ شکل آوازی و به شکلی کُندتر و براساس تعریف متر آواز در موسیقی ایرانی، بازاجرا کرد تا تفاوت‌های دو گونه از اجرا را یادآور شده باشد. در ادامه، کامبیز عبدل‌زاده به‌عنوان دومین شاگرد برگزیده کرامتی روی صحنه حاضر شد و در همراهی با علی صحرایی (ویولن) و حسین حسنی (سه‌تار) آوازی را در دستگاه نوا اجرا کرد. ارائه مبحثی درباره وزن آواز و ریتم در آواز ایرانی توسط جاوید عباسی فلاح خواننده و پژوهشگر آواز بخش بعدی برنامه بود که علی شیرازی این‌بار هم او را به‌عنوان کارشناس مجری برنامه همراهی کرد. خواننده بعدی و سومین شاگرد برگزیدل کرامتی، امیرعلی هاشمی بود که آواز مشهوری از رضاقلی میرزاظلی، خواننده ابتدای قرن حاضر، را در همراهی با ادیب تیرانداز (سه‌تار) و علی‌اصغر عاطفی (تمبک) ارائه کرد. خواننده بعدی که چهارمین و آخرین شاگرد معرفی‌شده توسط کرامتی بود، ابوالفضل خیری نام داشت که آوازش را در دستگاه همایون و مایه شوشتری عرضه کرد. شیما شاه‌حسینی (نوازنده دایره) و منوچهر فدایی (سنتور) دیگر اعضای این گروه بودند. آخرین آواز این شب را جاوید عباسی فلاح که در بحث دوم نیز حضور یافته بود، در دستگاه ماهور به همراه نی داود غفاری‌زاده اجرا کرد. ضمن این‌که به درخواست مجری و به‌مناسبت بزرگداشت یک سالگی فعالیت نشست آیین آواز، مهدی اصغرپور روی صحنه آمد و به‌صورت نمادین در هماوایی با حاضران در سالن ارسباران، تصنیف «مرغ سحر» را بازخوانی کرد. سیزدهمین نشست «آیین آواز» از ساعت ۱۸ روز سه‌شنبه ۲۱ شهریورماه برگزار خواهد شد.

نوشته دوازدهمین نشست «آیین آواز» برگزار شد اولین بار در بانی‌فیلم پدیدار شد.