مفاهیم عاشورا در قاب یک ملودرام

بانی فیلم-گروه تلویزیون- فاطمه شهدوست: مناسبت ها از عید گرفته تا ماه رمضان، محرم و… همیشه جزو ایامی هستند که مردم منتظرند تا در آنها یک فیلم، سریال و یا در کل برنامه ای ویژه آن ایام را ببینند. در همین راستا مدتی است که داریوش یاری کارگردان فیلمها و سریال هایی چون «یونس»، «مسافر باران»، «حبیب»، «خانه ای روی تپه»، «مدرسه ما»، «کربلا جغرافیای یک تاریخ» و… را درکارنامه کاری خو دارد، با سریال «هاتف» از نگاه تازه ای به موضوع محرم و عاشورا پرداخته است. تصویربرداری این سریال که تاکنون نزدیک به ۵۰ درصد از آن تولید شده است، همچنان ادامه دارد و بعد از تکمیل آن، قرار است تا در مهرماه شاهد پخش آن باشیم. از جمله لوکیشن های این سریال، خانه ای در غرب تهران بود که ما از آن بازدید کردیم، خانه ای ۴ طبقه که منزل ۲ کاراکتر اصلی قصه یعنی زیبا بروفه و حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی بود. یک پذیرایی کوچک مستطیلی شکل با آشپزخانه ای که بعد از در ورودی، درست سمت راست فضا قرار دارد و بعد هم یک راهروی کوتاه که به ۲ اتاق خواب منتهی می شود. این کل فضای خانه نقلی زوج سریال «هاتف» بود. فضایی کم وسیله که یک راحتی قهوه ای رنگ وسط پذیرایی آن قرار گرفته بود و در قاب تصویر همان راحتی، تلویزیونی که روبروی آن قرار دارد و آشپزخانه ای که بدون واسطه و تنها با یک میز از پذیرایی جدا شده بود، دیده می شود. زیبا بروفه در این سکانس در حالی که از حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی که نقش همسر او را داشت، دلخور بود، مشغول رنده کردن سیب زمینی و تهیه غذا است، در همین بین حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی سعی می کند تا با صحبت ها و دیالوگهایش سوء تفاهم به وجود آمده را رفع و او را راضی کند. پیش از آغاز این سکانس داریوش یاری به همراه بروفه و گودرزی مشغول دورخوانی بودند و یاری لحظه به لحظه سکانس پیش رو را برای آن دو توضیح می داد. پس از این توضیحات در حالی که بروفه و گودرزی مشغول تمرین بودند، فرصتی پیش آمد تا با کارگردان مجموعه گفت و گویی داشته باشیم.

 

 «هاتف» روایت حق طلبی و جبر و تصمیم گیری است وی ابتدا در خصوص شکل گیری طرح کلی سریال «هاتف» عنوان کرد: طرح اولیه این مجموعه، طرحی بود که من به همراه حسین تراب نژاد آن را نوشتیم و بعد با تکمیل آن به سریال «هاتف» رسیدم. زمانی که من کار «کربلا جغرافیای یک تاریخ» را انجام دادم، ۲ مقوله بود که در مرحله تحقیق و پژوهش آن به نظرم آمد که خیلی اهمیت دارد؛ یکی موضوع تصمیم گیری بود، اینکه امام حسین(ع) مدام از یارانش طلب می کرد و از آنها می خواست بدون هیچ نوع جوی تصمیم بگیرند و اتفاقاً خودش از سوی دیگر مدام در شرایطی از جنس جبر قرار داشت، این جبر و انتخاب به نظرم آمد که موضوع مهمی است که از درون واقعه عاشورای سال ۶۱ هجری بیرون می زد و یکی از درسهایی که امام حسین(ع) می دادند و می گفتند اگر دین ندارید، آزاده باشید به همین موضوع جبر و تصمیم گیری برمی گردد، یعنی جزو انسانهایی باشید که تصمیم می گیرند، به عنوان نمونه حر در آن شرایط سختی که بوده تصمیم می گیرد تا در کنار امام می ماند و از سوی دیگر عمرسعد که می توانست با یک انتخاب راه دیگری را انتخاب کند، اما طمع مال و ثروت این اجازه را به او نمی دهد. وی ادامه داد: مسئله ای که از آن گفتم یک موضوع بود و موضوع دیگر که خیلی جذاب است، شعار و یا پیام حق طلبی و آزاده خواهی بود که از درون این خون همیشه تازه می جوشد و بیرون می آید. فکر می کردم این حق طلبی یک شعار است و باید در زندگی مان دیده شود، حق طلبی ظاهراً مفهومی است که آن را دوست داریم اما تا وقتی که بیرون از خانه ماست و وقتی که قرار باشد وارد زندگی ما شود، ممکن است که خود ما آن را سر نیزه کنیم از همین رو به نظرم آمد ترکیب این ۲ مفهوم، مسئله ای است که ما امروز هم خیلی به آن نیاز داریم و اگر بتوانیم در مابه ازای بصری، آنها را به نمایش بگذاریم، آنگاه انگار می توانیم تا یک تجربه دیگری از «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» داشته باشیم. یاری با اشاره به ارائه این کار به صدا و سیما گفت: طبق روال همه کارها بعد از آماده شدن این طرح، آن را برای شبکه های مختلف صدا و سیما ارسال کردیم و آنجا هم مثل اغلب اوقات شروع به رد این کار کردند اما خوشبختانه دوستان سیمافیلم، به ویژه مدیرعامل این مرکز، آقای دکترکرمی، بعد از خواندن فیلمنامه و گفت و گویی که در آن خواستم تا به لحن فیلمسازان در کنار متونی که می دهند، دقت کنید، قرار بر همکاری شد، چرا که اگر شما شناخت درستی از فیلمساز داشته باشید، می توانید پیش بینی کنید که از این متن به همراه لحن سازنده و نگاه او، در نهایت چه چیزی از آب در می آید. من این تجربه را در فیلم «حبیب» نیز داشتم و زمانی که می خواستم این کار را بسازم، هیچ یک از شوراها و شبکه ها فیلم را تصویب نکردند و در نهایت با درایت خاصی که بین تهیه کننده و مدیرعامل آن موقع سیمافیلم که آقای اسلامی بودند، تفاهماتی صورت گرفت و این فیلم ساخته شد، بعد از این اتفاق بود که همه مدیران تلویزیون مدعی شدند که «حبیب» از تولیدات ماست! در حالی که یادشان نمی رود با داریوش یاری در آن سالها چه کردند! موضوع و داستان سریال «هاتف» مورد دیگری بود که یاری درباره آن بیان کرد: در بستر داستانی که این فیلم دارد، به شدت شمایلی از داستان عاشورای سال ۶۱ هجری به چشم می خورد. یعنی آن حسین بن علی در راستای حق طلبی که دارد تصمیمی را می گیرد و در راستای آن گام برمی دارد و در اینجا شخصیت ریحانه زنی است که از او خواسته می شود تا کاری را انجام دهد و در پی آن کار به جایی می رسد که پدر، مادر، فرزند و حتی همسرش را از دست می دهد تا آن حق به دست صاحبش برسد، در سوی دیگر در مبحث عاشورا مفهوم کتمان شهادت وجود دارد و در قصه ما هم، موضوع کتمان شهادت از جمله موضوعات بسیار بسیار مهم است. همچنین در واقعه عاشورا زمانی که کنکاش می کنیم، متوجه می شویم که آدمهای زیادی اند که خودشان را حق می دانند در صورتی که اینگونه نیست و در این سریال هم چنین افرادی کم نیستند. به نظرم «هاتف» قرار نیست یک موضوع انسانی اجتماعی را بگوید که با زاویه چند در آن، واقعه عاشورا انعکاس پیدا کند، بلکه مفاهیم، تم ها، موضوعات و لحظاتی که در کار شکل می گیرد، به شدت برگرفته از رخدادهایی است که در عاشورا رخ داده است. یاری درباره فاصله از کلیشه در این روایت گفت: به دلیل بلایی که بر سر تماشاگر، دین و خود او آورده ایم، اساساً پرده ای بین بیننده و دین کشیده شده است، به همین دلیل هروقت شما از مسائل مذهبی حرف می زنید، گاردی مقابل آن موضوع وجود دارد و این موضوعی است که اغلب وجود دارد. اما به عقیده من نمی شود واژه کلیشه ای را در مورد فیلم های محرمی به کار برد، چرا که مگر در کل چند فیلم عاشورایی ساخته شده است و از بین همان تعداد نیز معمولاً کارهای قابل توجه و خوبی به جا مانده اند که هر سال پخش می شوند، مثل سریال «شب دهم» آقای فتحی و… به همین دلیل در بحث کلیشه نمی شود مدعی شد که در این حوزه و فضا کلیشه رخ داده است، چرا که همانطور که گفتم، مگر ما چند کار داریم که اینگونه درباره شان قضاوت کنیم. همچنین معمولاً به علت سلیقه های دون پایه ای که در فضای هنری از سوی برخی دوستان در حوزه تصویر وجود دارد، باعث شده تا اوج تخصص شان در این حوزه کج کردن دوربین و فولو کردن تصویر و… باشد و اگر منظور از کلیشه این است، باید بگویم ما در تلاشیم تا یک فیلم سالم و قصه گو، با لحظات جذاب داشته باشیم که در عین حال در آن نوعی از فیلمبرداری و اجرا وجود دارد که تماشاگر آن راحتماً دیده، اما مخصوصاً در این روزها کمتر این شیوه به چشمش خورده است. انتخاب بازیگران و لوکیشن هایی که در کار وجود دارد، از موارد دیگری بود که این کارگردان در خصوص آن عنوان کرد: در این مجموعه ترجیح ما این بوده تا وارد لوکیشن هایی شویم که در آن یا فیلمی ساخته نشده باشد یا حداقل خیلی کم ساخته باشد، ساختار فیلم ما اینگونه است که نزدیک ۱۰- ۱۲ لوکیشن داریم که در آنها آدمهای زیادی هستند، داد، دعوا، فریاد، بی احترامی، عهدشکنی و… است و ۲ لوکیشن دیگر داریم که در آنها آرامش، معنویت، طمأنینه، صفا، مهربانی طراوت و شیرینی خاصی وجود دارد. در واقع جنس این ۲ لوکیشن خاص خودشان است و سعی ما بر این بوده تا در فضاهایی کار کنیم که نور در آنها زیاد باشد و از نور مثل خیلی از کارهایی که هستند، نترسیدیم و… با نورپردازی هایی که وجود دارد، فضاهای بصری جذابی را پدید آورده ایم. اما در مورد بازیگران باید بگویم که متأسفانه مودی بین بازیگران به ویژه بازیگران زن وجود دارد که تلویزیون کار نمی کنند و بیشتر مثل یک پز است؛ اما بعد که با آنها کار می کنی می گویی کاهش تو حداقل درباره همین فیلمنامه ای که کار می کنی شناخت درستی می داشتی، به گونه ای پزت شبیه نیکول کیدمن است، ولی اجرایت مثل صغری خانم خودمان است. از سوی دیگر بعضی ها نمی آمدند، چون می ترسیدند در فیلم های دینی بازی کنند. البته در کشور ما هرکس می خواهد پرتابی به سمت جلو داشته باشد و در چشم مدیران برود، از یک کار معنوی شروع می کند. یاری یادآور شد: من خداراشکر می کنم که در فیلم های تلویزیونی مستندها و موارد دیگری که ساخته ایم، زمانی که نگاه می کنید متوجه می شوید که داریوش یاری یک نگاه و گرایش خاصی به موضوع محرم و مفاهیم دینی دارد، اما دوستان من همه را با یک چوب می زنند و به دلیل همین نگاه است که ما خیلی فیلمهای خوب دینی نداریم. در این کار من معتقد بودم کسی که نقش ریحانه را بازی می کند باید روزی اش باشد و در مورد نقشهای دیگر نیز با صحبت ها و مذاکراتی که کردیم به این گروه رسیدیم. بعد از این صحبت ها زیبا بروفه که نقش ریحانه قصه را دارد، از تمرین و دورخوانی فارغ شده بود و در این میان گفت و گویی با او داشتیم.

 ریحانه در سریال «هاتف» یک زن به تمام معناست بروفه ابتدا در خصوص بازگشت مجددش به تلویزیون با سریال «هاتف» گفت: معتقدم که هر اتفاق خوب یا بدی به موقعش رخ می دهد و در این چند سال با خواندن فیلمنامه ها با خودم می گفتم بعد از بازی در این کار قرار است چه اتفاقی رخ دهد و چه چیزی را به مخاطب بدهم، همچنین از آنجایی که بازیگری برایم شغل نیست و دوستش دارم، پس باید از آن لذت ببرم. این اتفاق با خواندن داستان «هاتف» افتاد و یک حس نوستالوژی با ریحانه سیروس مقدم داشتم، به همین دلیل تصمیم گرفتم تا این کار را بپذیرم. وی ادامه داد: در این سریال برخلاف خیلی از فیلم هایی که نقش زنها در آن، طوری که باید قوی نیست، «ریحانه» یک زن به تمام معنا است که به واسطه درگیر شدنش با اتفاقات یک سر و گردن از دیگر زنهایی که در فیلمهایمان می بینیم بالاتر است و وجود این ویژگی ها برای من به عنوان بازیگر جذاب است. بروفه درباره کربلا که یکی از لوکیشن های این سریال است، عنوان کرد: من کربلا را دوست دارم و معتقدم اگر قرار است در کربلا برای من اتفاق بیفتد، رخ می دهد و آنجا هم لوکیشن مثل لوکیشن های دیگر فیلم است و ضمن اینکه به هر حال کار برای محرم است و بین ما ایرانی ها یک ارادت ویژه نسبت به امام حسین(ع) است و اینکه تو بخواهی به این شکل به آنجا بروی هم جذاب است. کار با داریوش یاری و حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی موضوع دیگری بود که بروفه درباره آن گفت: من پیش از این هم با آقای یاری کار کردم و بزرگترین ویژگی که او در سمت کارگردان دارد، این است که عاشقانه کاراکترهای قصه اش را دوست دارد و این اتفاق کمک زیادی به بازیگر می کند تا حس و زندگی که در فیلمنامه جریان دارد را فدای تکلیف نکند و همه اتفاقات را با هم جلو ببرد. حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی هم بازیگر و نقش مقابل بسیار خوبی است، او روی صحنه یک نگاه می کند و همه چیز را به خاطرتش می سپارد، همچنین حس او در کار نیز بسیار درست است و با بازیگر مقابلش در یک جهت پیش می رود. این اولین تجربه مشترک ما است و من خیلی از آن خوشحال هستم. بعد از این، ضبط سکانسی که پیشتر از آن گفتم، شروع شد و پس از ۳ بار، در نهایت سکانس، مورد تأیید کارگردان قرار گرفت و تا زمان آماده کردن چیدمان برای فیلمبرداری بسته کاراکترهای آن سکانس مدتی، سر حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی">حمید گودرزی خلوت تر شد.  سریال مناسبتی مخاطبان بیشتری دارد! در این فاصله در گپ و گفتی که با وی داشتم، او ابتدا درباره نقش خود در سریال هاتف عنوان کرد: من نقش همسر ریحانه که خانم بروفه آن را بازی می کند را در این مجموعه دارم، که درگیر یکسری مسائل کاری و خانوادگی می شویم و در این بین مسئله اصلی من هستم و رخدادهایی اتفاق می افتد که کل داستان را رقم می زند، اما فعلاً نمی توانم جزئیات بیشتری از آن بگویم و باید مابقی رخدادها را خودتان ببنید، چرا که صحبت از آنها لطفی ندارد و بهتر است که در زمان پخش کار با آن همراه شوید. گودرزی همچنین درباره حضورش در یک سریال مناسبتی بعد از مدتی وقفه از حضور در تلویزیون و ویژگی هایی که چنین مجموعه هایی دارند، گفت: در مورد مجموعه «هاتف»، با توجه به شرایطی که من شاهد آن هستم و حضور داریوش یاری به عنوان کارگردان با نگاهی که دارد، موجب شده تا او نگاه سریالی به کار نداشته باشد و با دقت هر چه بیشتر مجموعه را پیش ببرد. در این کار او از فیلمبردار باتجربه ای استفاده کرده است که تجربه های درخشانی در سینما دارد و در واقع همان طور که گفتم نگاهش، نگاه سریالی به آن معنای عامی که وجود دارد نیست و می خواهند سریال خوبی را با رعایت اصول موجود بسازند. همچنین مناسبتی بودن این مجموعه نیز، نقطه قوت است این مناسبت ها باعث می شوند تا مردم هر چه بیشتر کار را ببینند. علاوه بر اینها در مورد عجله ای که گاهی در این دست کار ها وجود دارد نیز، باید بگویم که گاهی این عجله ای که وجود دارد اتفاقاً باعث می شود تا کار خوب از آب در بیاید. این بازیگر همچنین، ضمن پیش بینی بازخوردهایی که سریال «هاتف» خواهد داشت، یادآور شد: با توجه به همه ظرافت ها، دقت و ریزبینی که کارگردان مجموعه در بخشهای مختلف کار دارد، فکر می کنم که در نهایت سریال خوبی از آب در بیاید، همچنین داستان و ماجرای «هاتف» نیز، قصه خوبی است که می تواند مخاطبش را جذب کند. پس از این گپ و گفت و ضبط بسته ای از سکانس مذکور گروه مشغول آماده شدن برای ضبط سکانس بعدی شدند. گفتنی است سیدمهرداد ضیایی، بهزاد خداویسی، مریم بوبانی، کمند امیرسلیمانی، محمد حاتمی، شهرام قائدی، محمد فیلی، کاظم بلوچی، مریم کاویانی، الهه حسینی و… از دیگر بازیگران این سریال هستند که قرار است در ۱۰ قسمت ۵۰ دقیقه ای به روی آنتن سیما برود.

نوشته مفاهیم عاشورا در قاب یک ملودرام اولین بار در بانی‌فیلم پدیدار شد.