در پناه او
سینماسینما، محمدرضا بیاتی*
حمید لبخنده درگذشت. خدای‌اش رستگار کند. او کارگردان سریال ماندگار در پناه تو بود. در میانه دهه ۷۰؛ در سال‌های فعال‌شدنِ آتشفشان خاموشِ تحولات اجتماعی و پیش‌درآمدِ فوران گُدازه‌های داغِ سیاسی. برای ایران آن دوران، عاشقانه‌ای مدرن بود؛ اما هنوز ریشه در ارزش‌های سنت و انقلاب و جنگ داشت. بیست و پنج سال گذشته با این‌حال هربار که آن داستان را، با وجود سانسور زیاد، شبکه‌ای پخش می‌کند سرزنده است؛ هرچند گفتمان‌های تازه -با نفی گذشته- انگار دیگر حتی نمی‌خواهند فرزندخوانده آن باورها باشند با این‌وجود همچنان گیراست و گردِ کُهنگی بر آن ننشسته.
در پناه تو، امروز راوی صادقِ یک دوران است. اغراق‌آمیز نیست که بگویم سریال برای بسیاری تبدیل به کالت (cult) شد؛ یا اثری با هواداران ویژه خود که در جهان هواداران‌اش شخصیت‌ها و اتفاقات‌ِ داستان ما به اِزای واقعی داشت. از نگرش تا سبک پوشش؛ نه فقط برای دانشجوهای جوان بلکه حتی برای انقلابی‌های نه چندان جوانِ پس از جنگ. کسانی که ضرورت‌های تازه زمانه را درک کرده بودند اما سرگردان در جستجوی سبکی از زندگی بودند که به آن گذشته هم وفادار بماند.
لعیا زنگنه، در آن مختصات تاریخی، شمایل یک زن مذهبی مدرن شد؛ زنی متشرع که گاهی تفسیری کمتر متعارف و روشنفکرانه از اوقات شرعی را برای همسرش توضیح می‌داد و همزمان با پوششی کامل، با چادری رها و در حال راه رفتن با لرزشی زنانه در صدا و حجب و حیایی در نگاه، قاطعانه از موضعی برابر با مردان، بر سر کار و زندگی مجادله و استدلال می‌کرد. آمیزه‌ای از زنانگی و مردانگی. ترکیبی که مهمترین ویژگی در جذابیت زن و مرد مدرن است. ظرافت و عقلانیتِ توأمان. مریمِ داستانِ در پناه تو، درست به موازات هدیه تهرانی در سینما (سلطان کیمیایی) می‌ایستاد که -منهای عناصر مذهبی- او هم تجسم این آمیزه متضاد بود و یک دگردیسی اجتماعی- تاریخی در نگرش به زنانگی را بازنمایی می‌کرد. (در مقابل نیکی کریمی، هرچند که شخصیت حقیقی‌اش، مدرن بنظر می‌رسید اما از منظر شمایل‌شناسی همچنان زنانگی سنتی را نمایندگی می‌کرد و شاید این ویژگی ناخواسته یکی از دلایلی بود که او را کمتر در تعارض با نگاه حاکم بر دستگاه فرهنگی رسمی قرار داد.)
مریم داستان در آن سال‌ها صرفاً تشخصِ زن مذهبی امروزی نبود که مطلوب برخی از آرمان‌گرایان ایدئولوژیک باشد؛ کسانی که در درون ساختِ قدرت سیاسی فعالیت می‌کردند بلکه پایگاه اجتماعی چشمگیری هم داشت. شمایل مریم برای انقلابی‌های سر به آسمان‌سائیده و -حالا- تحول‌خواه یک نیاز سرکوفته را هم احیاء می‌کرد؛ عشق زمینی! نیازی که بسیاری از آن‌‌ها با سودای ساختنِ آرمان‌شهر آن را سرکوب کرده بودند.
عشق دراماتیکِ در پناه تو، چند ضلعی بود. بین مریم، محمد (جوهرچی)، رامین و پارسا؛ اما مدرن بودنِ آن عشق بدلیل اضلاع چندگانه‌اش نبود بلکه از یک تعارض مدرن برمی‌خاست. محمد که مریم را دوست دارد با ترفند رامین در موقعیت یک تصمیم اخلاقی قرار می‌گیرد. ناگزیر واسطه خواستگاری رامین از مریم می‌شود اما ماجرا آن‌طور که محمّدَم انتظار دارد پیش نمی‌رود. مادر محمد، ثریا قاسمی، که با لحنی دوست‌داشتنی او را محمّدَم صدا می‌زند پسرِ با کمالات‌اش را در تعارضی دشوار، گرفتار می‌بیند که راهکاری برای آن ندارد. در جهانی سنتی، کسی که چنین عمل مؤمنانه‌ای- بزعم خود- انجام می‌دهد خود را بدست تقدیر می‌سپارد؛ یا محبوب از دست نمی‌رود و یا با این ایثار به فضیلتی والا می‌رسد. در هر دو حالت، او راضی به رضای اوست. اما تصمیم و کنش ِ محمد با واکنش غیرمنتظره زندگی مواجه می‌شود که نشانه زیست در هستیِ مدرن است. مریم، خوشبخت نمی‌شود و مسئول این تیره‌روزی را محمد می‌داند. بحث و جدل‌های بین محمد و پدرش، با بازی بسیار خوب سعید پورصمیمی، یکی از به یادماندنی‌ترین گفتگوهای نشانه‌شناسانه بین شخصیت‌های داستانی در تلویزیون بود که آن گذار تاریخی را بازتاب می‌داد؛ از ایمان سنتی و ایدئولوژیک به ایمان مدرن.
زنده‌یاد حمید لبخنده، با تحمیل همه محدودیت‌هایی که تمرکز و انرژی را تحلیل می‌بَرَد، کارگردانی خوبی در اجرا داشت اما -به نظرم- بخش مهمی از اعتبار در پناه تو، و یا شاید مهمترین بخشِ آن را باید به پای فیلمنامه علیرضا طالب‌زاده گذاشت. فیلمنامه‌نویسی گزیده‌کار که جدای از جنبه‌های دراماتیک آثارش، عمق و اثرگذاریِ اغلب کارهای او، مصداق روشن و کمیاب ِ اندیشه‌ورزی اصیل و حلول تجربه زیسته در داستان است؛ از در پناه تو تا دوران سرکشی، صاحبدلان. (هرچند به دلایلی در سینما موفق نبود)
لرزش صدای لعیا زنگنه یا مریم ِ در پناه تو، تعبیر دیگری هم داشت؛ اضطراب! اضطراب عبور از این گذار تاریخی سخت. البته او گذشت و در جهان داستان خوشبخت شد اما عقیم ماند و فرزندی نیاورد. بنابراین، اگر در رابطه بین جهان داستانی و جهان واقعی، نوعی بینا-متن‌بودگی (intertexuality) قائل باشیم آن‌گاه سرنوشت غم‌انگیز حسن جوهرچی و رامین در جهان واقعی و نسبت تأویلی آن با جهان داستانی، معانی تلخی را تداعی می‌کند؛ هرچند با این تحلیل هنوز جای امیدواری هست؛ پارسا پیروزفر هنوز خوش‌چهره و خوش‌پوش است.
یادِ حمید لبخنده، همیشگی.
*فیلمنامه‌نویس و فیلمساز
آخرین خبرها
- فرامرز اصلانی درگذشت
- آزادی توماج صالحی با قید وثیقه
- «عقابها» پرمخاطبترین فیلم تاریخ سینمای ایران!
- وحید تاج: بزرگترین ریسک زندگیام را نزد استاد شجریان انجام دادم
- با ۱۰ ورزشکار جذاب مرد دنیا در سال ۲۰۲۳ آشنا شوید
- حمایت ۲۶ صنف سینمایی برای علی دهکردی/ پاسخ مدیرعامل جدید خانه سینما
- استودیوهای بزرگ فیلمسازی «ایلان ماسک» را تحریم کردند
- همکاری برد پیت و آدام سندلر در کمدی نتفلیکس
- آتیلا پسیانی بلد بود از بیرحمیهای زندگی انتقام بگیرد
- علی دهکردی مدیرعامل خانه سینما شد
- سانسور عجیب در سریال زخم کاری که خبرساز شد
- انتقاد شدید محمود گبرلو از برخورد تلویزیون با اصغر فرهادی
- تجلیل از مدس میکلسن و فوزی بنسعیدی در جشنواره مراکش
- درخواست دختر بیتا فرهی برای تشکیل تیم پزشکی
- چه کسی جک نیکلسون را به سینما برمیگرداند؟
- تشویق طولانی مسعود کیمیایی در «بازنمایش قصه ترانههای ماندگار»/ کیمیایی از غم نبود مهرجویی گفت
- انتقادات تند فهیم به «سرزمین مادری» و کمال تبریزی
- لیدی مکبث در تماشاخانه ایرانشهر
- جشنواره توکیو جایزه آکیرا کوروساوا را به ایناریتو و فوکادا اهدا می‌کند
- شان پن در نقش خودش بازی می‌کند/ حضور در یک سریال جنگی
مرتبط با خبر
خبرهای پربازدید
شب «جمال شورجه» با یاد حمید لبخنده و بکتاش آبتین برگزار شد/ شورجه: امیدوارم «احمد بای» در ایران اکران شود
مراسم بزرگداشت «جمال شورجه» به همت کانون کارگردانان سینمای ایران با همکاری موزه سینمای ایران شب گذشته در سالن سینماتوگراف موزه سینما با حضور جمعی از سینماگران برگزار شد. به گزارش سینماسینما، در ابتدای این مراسم مجری برنامه علیرضا غفاری گفت: امشب شب جمال شورجه است. این سنت خوب و...
۱۴۰۰/۱۰/۲۵
مراسم ختم حمید لبخنده / گزارش تصویری
مراسم یادبود حمید لبخنده کارگردان باسابقه تئاتر، تلویزیون و سینما، سه‌شنبه ۲۱ دی‌ماه در مسجد جامع شهرک غرب تهران برگزار شد. حمید لبخنده با کارگردانی سریال «در پناه تو» در دهه ۷۰ شمسی به شهرت رسید، شنبه ۱۸ دی‌ماه ۱۴۰۰ در سن ۷۰ سالگی درگذشت. منبع: ایسنا
۱۴۰۰/۱۰/۲۱
مراسم ختم حمید لبخنده برگزار شد
مجلس ختم حمید لبخنده، هنرمند باسابقه تئاتر، سینما و تلویزیون برگزار شد.
۱۴۰۰/۱۰/۲۱
ویدئو / مراسم ختم و گرامیداشت «حمید لبخنده»
مراسم ختم و گرامیداشت «حمید لبخنده»، کارگردان باسابقه تئاتر، تلویزیون و سینما، بعدازظهر سه‌شنبه (۲۱ دی) در مسجد جامع شهرک غرب تهران برگزار شد. حمید لبخنده، که با ساخت سریال «در پناه تو» در دهه ۷۰ شمسی به شهرت رسید، شنبه (۱۸ دی) در سن ۷۰ سالگی درگذشت.
۱۴۰۰/۱۰/۲۱
مراسم ختم حمید لبخنده
مراسم یادبود حمید لبخنده کارگردان باسابقه تئاتر، تلویزیون و سینما، سه‌شنبه ۲۱ دی‌ماه در مسجد جامع شهرک غرب تهران برگزار شد. حمید لبخنده با کارگردانی سریال «در پناه تو» در دهه ۷۰ شمسی به شهرت رسید، شنبه ۱۸ دی‌ماه ۱۴۰۰ در سن ۷۰ سالگی درگذشت.
۱۴۰۰/۱۰/۲۱
حمید لبخنده به دامان خاک سپرده شد
پیکر حمید لبخنده کارگردان سریال‌های خاطره‌انگیزی چون «در قلب من» و «در پناه تو» امروز دوشنبه، ۲۰ دی‌ماه در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد. به گزارش ایرنا، حمید ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۱۰/۲۰
حمید لبخنده به خاک سپرده شد
مراسم تشییع جنازه حمید لبخنده، هنرمند با سابقه تئاتر و تلویزیون صبح امروز، دوشنبه ۲۰ دی ماه در بهشت زهرا برگزار شد.
۱۴۰۰/۱۰/۲۰
خاکسپاری پیکر حمید لبخنده خارج از قطعه هنرمندان
حمید لبخنده هنرمند باسابقه تئاتر و تلویزیون صبح فردا، دوشنبه ۲۰ دی ماه در بهشت زهرا به خاک سپرده می‌شود. نیما لبخنده، فرزند این هنرمند به ایسنا گفت که پدرش، ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
ثریا قاسمی: با رفتن لبخنده یک کارگردان سالم را از دست دادیم
ثریا قاسمی، هنرمند پیشکسوت کشورمان حمید لبخنده را از کارگردانان شاخص و سالم هنر کشورمان خواند.
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
حمید لبخنده کارگردان «در پناه تو» درگذشت
حمید لبخنده کارگردان تلویزیون و سینمای ایران شنبه ۱۸ دی‌ماه دار فانی را وداع گفت. نوشته حمید لبخنده کارگردان «در پناه تو» درگذشت + پیام‌های تسلیت اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
روایت رامین پرچمی از آخرین پیام کارگردان «در پناه تو»
رامین پرچمی با ابراز تاثر و ناراحتی عمیق از درگذشت حمید لبخنده، این هنرمند فقید را تنها استاد زندگی‌اش می‌داند و می‌گوید: هیچ‌وقت شبیه حمید لبخنده را ندیدم. او مرد بزرگی برایم بود.
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
خاکسپاری حمید لبخنده خارج از قطعه هنرمندان
حمید لبخنده هنرمند با سابقه تئاتر و تلویزیون صبح فردا، دوشنبه ۲۰ دی ماه در بهشت زهرا به خاک سپرده می‌شود.
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
پیام تسلیت برای کارگردان قدیمی
حمید لبخنده کارگردان سریال‌های تلویزیونی شب گذشته و پس از طی یک دوره بیماری در سن ۷۰ سالگی درگذشت. کانون کارگردانان در پیامی درگذشت حمید لبخنده را تسلیت گفت. در ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
روایت ایرج راد از فراغ مردی که همیشه لبخند به لب داشت
ایرج راد بازیگر و کارگردان تئاتر با ابراز تاسف از درگذشت حمید لبخنده درباره تجربه همکاری‌اش در ۲ سریال «در پناه تو» و «در قلب من» با وی خاطراتی را ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
حمید لبخنده برای «در پناه تو» خون دلها خورد
حمید لبخنده ـ کارگردان سریال «در پناه تو» ـ درگذشت؛ خبری تلخ و غافلگیرکننده در یکی از شب های طولانی و سرد زمستان ۱۴۰۰ که حالا با رفتن خالق یکی ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
پیامکانون کارگردانان برای درگذشت حمید لبخنده
کانون کارگردانان سینمای ایران طی پیامی درگذشت حمید لبخنده را تسلیت گفت.
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
درگذشت حمید لبخنده
حمید لبخنده کارگردان قدیمی تلویزیون درگذشت. به گزارش بانی‌فیلم، حمید لبخنده کارگردان سینما و تلویزیون ساعتی پیش در سن هفتاد سالگی درگذشت. این خبر توسط کانال مجازی تهیه‌کنندگان منتشر شده ...ادامه مطلب
۱۴۰۰/۱۰/۱۹
واکنش حمید لبخنده به اجرای «نامبرده»
حمید لبخنده گفت: اجرای نمایش «نامبرده» نوید می‌دهد که هنر و فرهنگ در دیار ما "گرچه همچنان در جوانی پیر می‌شویم" با مرگ در ستیز است.
۱۳۹۷/۰۹/۰۶
توصیف لبخنده از یک «آپ آرت مان»
حمید لبخنده نمایش «آپ آرت مان» را اثری شیرین و بی‌تکلف دانست که با متنی عمیق و دیالوگ‌هایی روان، اجرا می‌شود.
۱۳۹۷/۰۵/۱۳
دیالوگ: آبی
نویسنده و کارگردان: حمید لبخنده محصول: ۱۳۷۹ *** مهتاب(هدیه تهرانی): شما مردها تعهد نمی دین تا آخر عمر عاشق زنتون بمونید، چون چند کیلو اضافه وزن پیدا کردن… چون صورتشون چین و چروک افتاده…،چون چشماشون کمی کم سو شده…،ولی هیچ وقت به خودتون نمی گید که همه این‌ها تو خونه...
۱۳۹۷/۰۳/۰۳
«پلاتو» در انتظار پروانه ساخت
فیلم سینمایی «پلاتو» به کارگردانی حمید لبخنده در انتظار دریافت پروانه ساخت قرار دارد. به گزارش بانی فیلم، حمید لبخنده پس از ۱۶ سال قصد دارد دومین فیلم سینمایی خود را با نام موقت «پلاتو» مقابل دوربین ببرد. این کارگردان درباره فیلم جدید خود به بانی فیلم گفت: «نگارش فیلمنامه...
۱۳۹۶/۰۹/۲۸
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
هنرمندان به تماشای نمایش های ایرانشهر نشستند
نمایش‌های «فروغ ساراپینا»، «هزار شلاق»، «رولور» و «نمیتونیم راجع بهش حرف بزنیم» طی یک هفته گذشته میزبان هنرمندان عرصه های مختلف بودند. به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل تماشاخانه ایرانشهر، هوشنگ گلمکانی، حمیدرضا صدر، رامبد جوان، نرگس آبیار، محمدحسین قاسمی، لوریس چاکناواریان، فاطمه نقوی، بهناز جعفری، حمید لبخنده، رویا...
۱۳۹۶/۰۶/۱۸
منتظر بمانید..
منتظر بمانید..
مخالفت مدیران تلویزیون با ازدواج پسر مومن با زن نازا!
چند روزی است به بهانه درگذشت حسن جوهرچی، سریال «در پناه تو» از شبکه آی فیلم بازپخش می‌شود. سریالی که می‌توان از نظر ایجاد تحول در ساخت موضوعات عاشقانه آن را اثری همچون «عروس» در سینما، برای تلویزیون دانست. گزارش تولید این سریال و دردسرهایی که سازندگانش در آن سال‌ها...
۱۳۹۵/۱۱/۳۰
لواسانی: حجاب اسلامی در آثار تصویری نباید صرفاً به عنوان نماد ظاهری استفاده شود و باید با بهره گیری عمیق برای به کارگیری آن در جامعه فرهنگ سازی کرد
سینماپرس: مژده لواسانی مجری جوان رادیو و تلویزیون همزمان با هفته عفاف و حجاب گفت: حجاب اسلامی در آثار تصویری نباید به عنوان نماد ظاهری استفاده شود و باید با بهره گیری عمیق برای به کارگیری آن در جامعه فرهنگ سازی کرد و آثار فرهنگی و هنری به طور خاص...
۱۳۹۵/۰۴/۲۵