وقتی از« بی‌بی‌سی» حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟

در جریان حمله ناتو به منطقه بالکان مارک لیتی خبرنگار  امور دفاعی بی‌بی‌سی که به مدت 11 سال این وظیفه را بر عهده داشت و بحران را پوشش می‌داد به مقر ناتو رفت و به عنوان معاون سخنگوی ارشد ناتو جیمز شیا انجام وظیفه کرد.لیتی بعدها رئیس بخش استراتژی رسانه ای SHAPE (ستاد عالی نیروهای متفقین در اروپا) یعنی هدایت کننده همه عملیات های نظامی ناتو شد.

****

سردبیر سیاسی بی.بی.سی در شب فتح بغداد روبروی مقر نخست وزیری انگلیس در لندن می ایستد و این چنین نطق پیروزمندانه سر می دهد: تونی بلر نخست وزیر ما به ما قول داده بود که فتح بغداد بدون راه افتادن حمام خون صورت بگیرد و حالا بلر به قول خود عمل کرده است. صحنه کات می خورد  به صحنه های پایین کشیدن مجسمه صدام در میدان اصلی بغداد و هلهله و شادی عراقی ها. ما سیم بوکسل های قوی و کلفتی را می بینیم که در حال تلاش برای پایین کشیدن مجسمه صدام هستند و غریو خوشحالی مردم در پیرامون آن به گوش می رسد.

چند هفته بعد تصاویری در اینترنت منتشر می شود که با دوربین بازتری کل میدان مشهور بغداد در آن لحظات را فیلم گرفته است:‌ یک تانک بزرگ آمریکایی با کمک یک جرثقیل غول پیکر در حال کشیدن طناب های متصل به  مجسمه صدام هستند. تعداد انگشت شماری در اطراف مجسمه پایکوبی می کنند و می رقصند و تعداد زیادی از مردم بغداد هم فقط صحنه را تماشا می کنند. در حالی که اضطراب و نگرانی در صورتشان هویداست.

 در سالها ابتدایی جنگ حداقل هفته ای پانصد عراقی قتل عام شدند. سردبیر بی.بی.سی اسم چه چیزی را حمام خون می گذارد؟

***

بی‌بی‌سی سرانجام تایید می‌کند که در پخش فیلم‌های کشتار در سوریه جابه‌جایی انجام داده است.

رابرت استوارت در گلوبال ریسرچ می‌نویسد: شواهد قانع کننده‌ی بسیاری به دست آمده‌: توضیحات شدیدا متناقض در مورد زمان دقیق انجام حمله‌ی ادعایی - شامل اختلاف نظر بین خبرنگار BBC و فیلمبردار تصاویر مربوطه؛ گواهی یک فرمانده‌ی سابقِ مستقر در محلِ ارتش آزاد سوریه مبنی بر اینکه حمله‌ای صورت نگرفت.

تاییدیه زیر از طرف بی.بی.سی مبنی بر اینکه تعویض فیلم [خبری] مربوط به سوریه بین دو پخش [خبر] در سال 2014 راهبردهای مربوط به دقت و صحت خود BBC را نقض می‌کند. این البته یک پیروزی است در جلب توجه به اتهام بزرگتری مبنی بر اینکه یکی از دو خبر فوق، حداقل به شکل گسترده، جعلی بوده است.
برای تقریبا دو سال من این پرسش را دنبال کرده‌ام: آیا صحنه‌های مربوط به لحظات پس از وقوع حمله‌ی ادعایی با بمب آتش‌زا به مدرسه‌ی آلپو - که توسط کارکنان BBC فیلم برداری شده و نخستین بار زمانی که نمایندگان بریتانیا رای موافق به دخالت نظامی در سوریه دادند پخش شد - برای پروپاگاندا تدارک دیده شده‌اند؟

شواهد قانع کننده‌ی بسیاری به دست آمده‌ است: توضیحات شدیدا متناقض در مورد زمان دقیق انجام حمله‌ی ادعایی - شامل اختلاف نظر بین خبرنگار BBC و فیلمبردار تصاویر مربوطه؛ گواهی یک فرمانده‌ی سابقِ مستقر در محلِ ارتش آزاد سوریه مبنی بر اینکه حمله‌ای صورت نگرفته است؛ تصویر اتفاقا ثبت شده از یکی از قربانیان خردسال ادعایی که در حال پوزخند زدن واضح به دوربین است؛ "قربانی"‌هایی با لباس‌های مشابه، و حیرت‌انگیزتر از همه، یکی از "قربانی"های مشاهده شده در تصاویر مربوط به آن روز (که در واقع یک فرد 52 ساله ساکن هلند است) که خودش را [در تصاویر] تشخیص داده و در حالیکه دلواپس شناخته شدنش  بود در فیسبوک با من تماس گرفت.

سابقه‌ی دو دکتری که در گزارش BBC حضور داشتند بسیار جالب توجه است: دکتر سلیها احسن، کاپیتان سابق نیروی زمینی ارتش بریتانیا، ارتباط شخصی با یک افسر ارتش دارد که اداره کننده‌ی تمرین‌های شبیه‌ساز [عملیات] پزشکی در ابعاد بزرگ است و افرادی حرفه‌ای در زمینه‌ی گریم تلفات انسانی را در استخدام دارد. همکار دکتر احسن، دکتر رولا حلام، دختر دکتر موسی الکردی است که "ارتباط سیاسی با شورای ملی سوریه دارد." الکردی یکی از موسسان سازمان "دست در دست هم برای سوریه" است، (سازمان خیریه‌ی "بشردوستانه"ای که دکترهای فوق برای همکاری با آن داوطلب شده‌اند) که این قول خونخوارانه را داده است که بشار اسد را به دست عدالت بسپارد، "صرف نظر از اینکه چقدر جان فدای اینکار شود یا چه فاجعه‌ای به بار آید." یک پرستار عضو سازمان دست در دست هم برای سوریه هم که در این تصاویر در حال کار در کنار دکتر احسن و دکتر حلام دیده می‌شود، در فیلم دیگری در حال رسیدگی به زخم‌های یک سرباز خردسال اپوزیسیون به تصویر کشیده شده است.

**

درست در اوج روزهای فشار سیاسی علیه بشار اسد در سوریه، خبری وحشتناک با تصویری هولناک از کشتار دولتی در منطقه‌ای به نام «الحوله» در سوریه منتشر می‌شود. عکس منتشر شده از سوی بی‌.بی‌.سی افکار عمومی را به شدت تهییج می‌کند و اعتراضات علیه کشتار بی‌رحمانه اسد به شدت اوج می‌گیرد. عکس در رسانه‌های مختلف، باسرعت حیرت‌انگیزی منتشر می‌شود.

چندر روز بعد «مارکو دی لائورو» یک عکاس ایتالیایی توضیحات حیرت‌‌آوری در سایت خود منتشر می‌کند. او می‌گوید: ساعت 3 صبح به منزل رفتم و صفحه بی بی سی را باز کردم؛ در صفحه اول بی بی سی خبری درباره رویدادهای سوریه آمده بود و من تقریبا داشتم از روی صندلی خود می افتادم. یکی از عکس های من از عراق توسط بی بی سی برای به تصویر کشیدن اجساد قتل عام روز گذشته در سوریه استفاده شده بود و اعلام شده بود که این عکس توسط یکی از «فعالان سوری» ارسال شده است؛‌ این در حالیست که این عکس را من گرفته ام و در وب سایت خود من نیز این عکس وجود دارد.

در ادامه اظهارات این عکاس ایتالیایی آمده است: آنچه شگفت انگیز است این است که یک سازمان خبری از عکسی برای اثبات قتل عامی استفاده می کند که این روز گذشته در سوریه اتفاق افتاده است و این در حالیست که این عکس در سال 2003 میلادی و در جریان یک قتل عام کاملا متفاوت در عراق گرفته شده است.

جالب نیست؟ می‌گذریم از اینکه خیلی زود فاش شد که این کشتار اساسا توسط مخالفات بشار اسد صورت گرفته است.

**

سال 1357 رادیوی بی‌بی‌سی فارسی گفتگویی با احمد شاملو، شاعر و نویسنده ایرانی انجام می‌دهد. این گفتگو خیلی زود تبدیل به رسوایی بزرگی می‌شود. این گفتگو پیش از پیروزی انقلاب صورت می‌گیرد.

شاملو  در نامه‌ای این گفتگو را این‌گونه شرح می‌دهد:

من به صراحت در نخستین برخورد با تقاضای بی بی سی این نکته را متذکّر شدم که اگر به مصاحبه یی تن دردهم، به هیچ وجه در سخنانم ملاحظات سیاسی سازمان بی بی سی را (به عنوان دستگاه تبلیغاتی دولتی که به جلّاد ملت ما شمشیر می فروشد) درنظر نخواهم گرفت، با آزادی تمام از پایگاه شخص خود سخن خواهم گفت و به همین دلیل موافقت نخواهم کرد که به هیچ بهانه یی در آنچه می گویم جَرح و تعدیلی صورت بگیرد.

با سوابقی که من از وجود حرامزاده ترین نوع سانسور در دستگاههای ارتباط جمعی دموکراسی غرب دارم، یک بار دیگر هم پیش از ضبط برنامه به تهیه کنندۀ آن خاطر نشان کردم که اگر قرار است در این نوار به هر دلیلی دستی برده شود هنوز هم می توانیم از آن چشم بپوشیم. پاسخ جالبی که شنیدم و برای همیشه سبب انبساط خاطر ارادتمند خواهد بود، این بود که از دموکراسی انگلستان تصوّر نادرستی در ذهن دارم و این مصاحبه برای من تجربه یی خواهد بود که به راستی به زحمتش می ارزد!

 پس از دریافت صورت سؤالات و پیش از تهیۀ متن، دربارۀ مدت برنامه نیز گفت و گو کردیم، تعداد سؤالها شاید زیاد نبود اما به هرحال با جواب آره و نه نمی شد به همه آنها پاسخ گفت. ما بر سر این نکته از قبل توافق کردیم که متن مصاحبه در سه بخش و طی سه شب متوالی پخش بشود.

 نق نق هایی که از یکی دو روز بعد شروع شد نشان داد که تصوّرات ذهنی من از دموکراسی آن¬قدرها هم بدبینانه یا نادرست نبوده است:  معلوم شد مدیریت بخش فارسی (که مصاحبه را بسیار درازتر از نیم گز کارخانه های اسلحه فروشی و وزارت امور خارجۀ بریتانیای کبیر یافته است) از سفارت ایران تقاضا کرده است کسی را بفرستند که به نوار مصاحبه گوش بدهد و در برنامۀ "جداگانه یی" به آن جواب بگوید تا از این رهگذر "بی طرفی و بی غرضی" بی بی سی محفوظ بماند. که من این بی طرفی رادر این مورد خاص، نشان دادن کمال حسن نیّت در حق مشتری بزرگ "تانکهای چیفتن" معنی می کنم.

کم و بیش دو ماهی از جریان گذشته بود که یک روز توسط پست پاکتی دریافت کردم حاوی فرم قراردادی که پیشنهاد شده بود آن را امضا کنم و پس بفرستم تا سازمان بی بی سی به استناد آن بتواند "حق الزّحمۀ مصاحبه" را به من پرداخت کند.

 از نظر من گفتگوی با بی بی سی موضوعی بود فراموش شده و اکنون پیشنهاد پرداخت "حق الزّحمه" می شد در برابر امری که اولاً برای انجامش مزدی تقاضا نشده بود و ثانیاً در عمل مورد بهره برداری قرار نگرفته بود، وانگهی اگرهم انجام "معامله یی" مستلزم امضای قراردادی باشد قاعدتاً آن را پیش از اقدام به امر امضا می کنند نه پس از ختم آن و از آن بی موردتر پس از منتفی شدن اصل موضوع! کنجکاوی مرا برانگیخت و متوجه مادّۀ E کرد که براساس آن، سازمان بی بی سی حق جَرح و تعدیل مطالب را برای خود محفوظ داشته است. تصوّر باطل من این بود که در امضا کردن آن فرم پس از حذف مادّۀ E و فرستادن آن برای شما ظرافتی نهفته است که به این موضوع پیش پا افتاده خاتمه می دهد! امّا متأسّفانه نامۀ مجدّد شما و تهدید به "از میان بردن نوار مصاحبه!" مرا واداشته است که برای بیان استنتاجی که کرده ام به ظرافت متوسّل نشوم: اگر این فرم همان ابتدا (و حتی به بهانۀ یک ضابطۀ تشریفاتی اداری) به من ارائه شده بود، مسأله فرق می کرد: پیشنهاد مصاحبه را رد می کردم و خلاص. امّا سازمان شما دست کم سه روز وقت مرا ضایع کرده است برای انجام مصاحبه یی که از پیش می دانسته است چگونه محتوایی خواهد داشت و از پیش یقین داشته است که با سیاست تأیید دولت انگلیس از جنایات شاه امکان پخش آن برایش وجود ندارد.

به عقیدۀ من، برنامۀ خیمه شب بازی ضبط این مصاحبه با طرح نقشۀ قبلی و فقط به قصد ارائه آن به سفارت ایران صورت گرفته است. به عنوان نوعی خودشیرینی کاسه لیسانه نزد شاه ایران که در این اواخر چند بار عدم رضایتش را از بی بی سی آشکارا به زبان آورده. و خشم من از آن جهت است که سازمان شما شخص مرا وسیلۀ اجرای این بازارگرمی شرم آور کرده و بدین وسیله مستقیماً مرا مورد اهانت قرار داده است و به همین دلیل من قسمتهایی از متن مصاحبه را با افزودن این توضیح در مطبوعات خارج کشور منتشر خواهم کرد تا "شنوندگان گرامیِ" بخش فارسی رادیو لندن بر "بی طرفیِ" این بلندگو باز هم دلیل دیگری به دست آورند.

 موضوع، البته، سخت حقیر و مبتذل است و به ظاهر مطلقاً ارزش مطرح شدن را ندارد، امّا اعتقاد من بر این است که ادّعاهای بزرگ و فاقد معنی را تنها با این¬چنین وزنه های ناچیز است که می توان به ترازوی قضاوت گذاشت.

منبع: تسنیم