«روزگار قریب»؛ رئالیسم کاشفانه‌ی کیانوش عیاری | نیمرخ

«روزگار قریب»؛ رئالیسم کاشفانه‌ی کیانوش عیاری

lazy_placeholder.gifInShot_20200924_183833025-300x300.jpg سینماسینما، محمدرضا بیاتی

رفته بودم دندانپزشکی. مجبور شدم بروم. دندان‌های بدجنس سال‌هاست بخشی از سرنوشت‌ام بوده. پذیرفتم‌اش دیگر. جز دندان‌های جلو، تمام ردیف‌های بالا و پایین و چپ و راست روکش شده‌اند. فقط مانده روکش‌ها را هم کِرم بخورد! در بین تمام نزدیکان و آشنایان شاید منظم‌تر و  سمج‌تر از همه مسواک زده باشم، از همان بچگی، و زودتر از همه‌ی آن‌ها  دندان‌دردهای‌ام شروع شد، قبل از هجده‌سالگی؛ گاهی فکر می‌کنم حرف بعضی از شیّادانِ طب سنتی درست باشد که مسواک نزدن برای دندان‌ها بهتر است! دلیل علمی‌اش هرچه باشد حس بدی به آدم می‌دهد. آیا نتیجه‌ی نیکی باید بدی باشد؟ چه زشت است زیبا، چه زیباست زشتی، بگردیم در میغ‌دودِ پلشتی! دکتر، عکس نوشت. در رادیولوژی دندان، منتظر نشسته بودم. بالای سرِ خانم مسئول پذیرش، تلویزیونی از سقف آویزان بود. یکی از شبکه‌های پخشِ فیلم‌های تکراری داشت سریال روزگار قریب ِ کیانوش عیاری را نشان می‌داد. خاطره‌ی لحظات خوب‌اش زنده شد. کنار دستی‌ام می گفت خیلی با سریال حال نکرده. برخلاف شیفتگان‌اش؛ مثلاً همسر یکی از دوستان گفته بود آن‌قدر این کار را دوست دارد که سفت و سخت معتقد است باید تمام بودجه‌ی تلویزیون را بدهند به کیانوش عیاری تا فقط او فیلم بسازد! به یاد یکی از صحنه‌های ساده اما جذاب و لذت‌بخش سریال افتادم:  «دکتر قریب (مهدی هاشمی) در بیمارستان بستری است. همسرش (آفرین عبیسی) پروانه‌وار از او مراقبت می‌کند. دکتر تشنه است. آب می‌خواهد. همسرش قصد دارد  به او آب بدهد ولی پرستار اجازه نمی‌دهد. آب برای مریض شما مضرّ است.  همسر دکتر، کوتاه نمی‌آید. می‌گوید باید پسرم- که او هم دکتر است- ضررِ آب خوردن را تأیید کند. راه می‌افتد. پارچِ آب به دست، وارد راهروی بیمارستان می‌شود. پسرشان که دکتر است می‌آید. دارد توضیحات او را گوش می‌کند که یک پسربچه‌ی شیطان و تُخس که در راهرو می‌پلکد آب می‌خواهد. همسر دکتر همان‌طور که توجیهات پزشکی را درباره‌ی مضرات آب خوردن می شنود به پسربچه آب می‌دهد. پسرک دست‌اش را در پارچ می‌کند و صورت‌اش را با آب می‌شوید!» … این اتفاقات کوچکِ سلسله‌وار،  لحظات دلنشینی می‌سازند که انگار مخاطب در حال تماشای یک زندگی واقعی است و همه چیز بداهه‌پردازی است و در لحظه اتفاق می‌افتد. رئالیسم از این دیدگاه نظمی است که مدام به هم می ریزد اما کاملاً آشفته و بی نظم نمی شود فقط مخدوش می شود. می خواهد معنای اش برآمده یک نظم پراکنده باشد نه متمرکز. واگراست نه همگرا؛ آن کنار دستی‌ام که با سریال حال نکرده بود در واقع جزو مخاطبانی هستند که اگر یک الگونظم متمرکز بر داستان حاکم نباشد نمی‌توانند با این‌گونه فیلم‌ها ارتباط برقرار کنند.(کسانی که درس آمار را در دانشگاه پاس کرده باشند می‌توانند این دو نظم متفاوت را با مقایسه‌ی شاخص‌های انحراف معیار و میانگین بهتر درک کنند.)

 در مصاحبه‌ای از عیاری شنیدم که برای توصیف سریال خودش در میان جملات دیگر از عبارت از فرطِ واقعی‌بودن استفاده می‌کرد. نوعی رئالیسم یا واقع گرایی که تلاش می‌کند خودِ زندگی، دقیقاً عین زندگی، را خلق کند و معتقد است هنر حقیقی همین است. ساموئل الکساندر، فیلسوف بریتانیایی‌تبار درباره‌ی هملت شکسپیر گفته است همان‌طور که یک پیکرتراش از دل یک تکه‌سنگ، اثر هنری خود را  بیرون می‌کشد و کشف می‌کند  شکسپیر هم هملت‌اش را از درون زبان انگلیسی کشف کرده است. می‌گوید کشف، نه خلق؛ خلق یعنی ما  اثر هنری را به وجود می‌آوریم اما کشف یعنی اثر هنری از پیش موجود است و ما فقط آن را پیدا می‌کنیم. آفرینش یا بازآفرینی؟ البته دیدگاه الکساندر که دیدگاهی رئالیستی به حساب می‌آید شباهت غریبی به مُثُل افلاطونی دارد که پدر ایدئالیسم فلسفی است! آیا بین کشف و خلق می‌توان رابطه‌ای برقرار کرد که این تناقض از بین برود؟ به نظرم می‌شود اما فعلا از آن می‌گذرم. 

در واقع رئالیسم کیانوش عیاری، خودآگاه یا ناخودآگاه،  استوار بر  دیدگاه بازآفرینی است که معتقد است اثری هنری از پیش موجود است و باید آن را کشف کرد. برای دستیابی به این هدف، رئالیست‌ها مثل یک قاضی حقیقت‌جو سعی می‌کنند نسبت به مخلوق هنری، موضعی بی‌طرفانه یا غیرجانبدارانه اتخاذ کنند تا حقیقت و زیبایی (هنر) از رخساره پرده براندازد و افشاء شود. آن‌ها براین باورند که نباید واقعیت را دستکاری کرد و در جستجوی رئالیسمی  ناتراشیده  و شهودی هستند. سبکی که نه فقط در کیانوش عیاری که کم و بیش، با درجاتی متفاوت،  در بسیاری از سینماگران برجسته‌ی ایرانی دیده می‌شود. (در میان سینماگران خارجی ترنس مالیک کسی است که می‌کوشد کاملاً به شهود متکی باشد) 

این، با اعتراف به ضعف‌ها و خلاء‌های بزرگی که داریم، به گمان من مهم‌ترین مزیت سینمای ایران است؛ یعنی درک چشم‌اندازِ کاشفانه/خالقانه از هستی‌شناسی هنر؛ بینشی که ریشه در گنجینه‌ی تصوف ایرانی و اشعار عارفانه‌ی ما دارد؛ البته نه به معنای تباهی‌آورِ فرقه‌گرایانه‌ی آن و نه مثل سینمای دهه‌ی شصت که می‌کوشید از عرفان، ایدئولوژی و پروپاگاندا بسازد بلکه به معنای بهره‌گیری از این گنج گرانمایه برای فهم هستی‌شناسی هنر که هنوز پرسشی سرزنده و بحث‌انگیز در میان فلاسفه، روان‌شناسان و زبان‌شناسان و دیگر شاخه‌های علوم انسانی است. از این چشم‌انداز، به تعبیری استعاری، هنرمند در حصار بسته‌ی  زیست -جهانی تاریک، محبوس است. او برای آفرینش‌گری نیازمند نوری است که فراسوی این جهان مسدود احساس می‌شود. در واقع تمام هنر ِ هنرمند، از خود پنجره‌ساختن و دریچه‌گشودن به آن نور است؛ به آن ساحت هستی‌بخشِ هنر. جان‌گشودگی است و جان آن‌گاه گشوده و پنجره می‌شود که هنرمند بتواند خود را نفی کند نه اثبات؛ هنر به این معنی، عشق‌زاد است. در واقع تمام میراث عارفانه/عاشقانه‌ی فرهنگی ما با شناخت رابطه‌ی نفی (فناء) و عشق، فهم‌پذیر می‌شود. هنرمندی که در پیِ اثبات خود باشد به عشق نمی‌رسد به قدرت می‌رسد. جالب آن‌که در مصاحبه‌ی دیگری از کیانوش عیاری شنیدم که می‌گفت بازیگری که قدرت‌نمایی کند را دوست ندارم. تصور می‌کنم که اگر قرار باشد عیاری روزی بین اَل پاچینو و تام هنکس یکی را انتخاب کند قطعاً دومی را  ترجیح خواهد داد!  

کاش به جای درگیری‌های روزانه با سانسورهای متحجرانه‌ی حقارت‌بار فرصتی می‌بود که تا کمی افق‌های دورتر را می‌دیدیم و بلندنظر می‌بودیم. باور دارم که  تحجر از جهالت بسیار ویرانگرتر است. تحجر از استبداد هم بدتر است. همه‌ی ما بسیار نمی‌دانیم اما می‌کوشیم که بر این جهل غلبه کنیم اما تحجر، جهلِ زبان‌نفهم است. 

*فیلمنامه‌نویس و فیلمساز

منبع: سینما سینما
آدرس کوتاه: http://www.rokh.in/news/86221
دیدگاه

آخرین خبرها
خبرهای پربازدید

مهدی هاشمی

در نقد صحبت های مهدی هاشمی نسب؛ وقتی جای بدهکار و طلبکار عوض می‌شود!

مهدی هاشمی نسب با ادبیاتی کنایه آمیز، به خبرنگاران متلک انداخت و رفت.

۱۴۰۲/۱۲/۲۷

مهدی هاشمی

مهدی هاشمی نسب: جذابیت دربی به تنش و حاشیه است؛ از خود نکونام بپرسید چرا به کنفرانس نمی آید / فیلم

جواد نکونام در نشست خبری پیش از بازی دربی ۱۰۳ هم شرکت نکرد.

۱۴۰۲/۱۲/۲۲

مهدی هاشمی
بهرام بیضایی

بازخوانی؛ چگونه اصرار پرویز پورحسینی و مهدی هاشمی، سبب خیر شد؟

حقیقتش این است که اگر اصرار مهدی هاشمی و پرویز پورحسینی نبود، شاید اصلا این نمایشنامه، رنگ صحنه به خود نمی‌دید ولی بهرام بیضایی، وقتی پافشاری و گذشت آنان را ...ادامه مطلب نوشته بازخوانی؛ چگونه اصرار پرویز پورحسینی و مهدی هاشمی، سبب خیر شد؟ اولین بار در بانی فیلم. پدیدار...

۱۴۰۲/۱۱/۱۰

مهدی هاشمی

خوانندگی مهدی هاشمی‌ نسب روی آنتن زنده! / فیلم

ویدیویی از خوانندگی مهدی هاشمی نسب را مشاهده می کنید.

۱۴۰۲/۰۹/۳۰

مهدی هاشمی

مهدی هاشمی نسب: اگر VAR نبود، سه امتیاز پر کشیده و رفته بود؛ در رختکن از تساوی ناراحت بودیم / فیلم

صحبت های مهدی هاشمی نسب پس از پایان دربی و تساوی ۱-۱ استقلال و پرسپولیس را مشاهده می کنید.

۱۴۰۲/۰۹/۲۴

مهدی هاشمی

حمله هواداران پرسپولیس به مهدی هاشمی نسب؛ چشم یاغی آسیب دید!

طرفداری | دربی ۱۰۲ با نتیجه یک - یک به پایان رسید. دربی ۱۰۲ با جنجال های بسیاری همراه بود و در نهایت با نتیجه تساوی به پایان رسید. مهدی هاشمی نسب که در این سال ها همیشه با هواداران پرسولیس اختلاف داشته، در این دیدار روی نیمکت استقلال حضور...

۱۴۰۲/۰۹/۲۳

مهدی هاشمی
مهدی هاشمی نسب

مربی فولاد: مهدی هاشمی نسب به مادر، خواهر و همسرم فحش داد؛ همه می دانند او توهم دارد!

روز گذشته، فولاد و استقلال در چارچوب هفته دوازدهم لیگ برتر به مصاف هم رفتند. طرفداری | در دیدار فولاد و استقلال، جنجال هایی به پا شد که یک سمت آن نادر غبیشاوری مربی دروازه بان های فولاد و سمت دیگر مهدی هاشمی نسب، مربی استقلال بود. حتی پس از...

۱۴۰۲/۰۹/۱۹

مهدی هاشمی
مهدی هاشمی نسب

استقلال هنوز قرارداد مهدی هاشمی نسب را ثبت نکرده است

مربی استقلال در انتظار کاهش هزینه ها برای ثبت قراردادش است

۱۴۰۲/۰۸/۲۹

مهدی هاشمی

حضور مهدی هاشمی در سریال رئال انیمیشن «کیدنا»

سریال رئال انیمیشن «کیدنا» با حضور مهدی هاشمی در مرحله ضبط قرار دارد. به گزارش رسیده، مهدی هاشمی بازیگر سینما و تلویزیون به عنوان اولین بازیگر سریال رئال انیمیشن «کیدنا» ...ادامه مطلب

۱۴۰۰/۰۹/۲۹

مهدی هاشمی

مهدی هاشمی به سریال رئال انیمیشن «کیدنا» پیوست

مهدی هاشمی به‌عنوان اولین بازیگر سریال رئال انیمیشن «کیدنا» به کارگردانی امیرحسین قهرایی مقابل دوربین رفت. نوشته مهدی هاشمی به سریال رئال انیمیشن «کیدنا» پیوست اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.

۱۴۰۰/۰۹/۲۹

مهدی هاشمی
عزت الله انتظامی

مهدی هاشمی: از یک حدی بیش‌تر خجالت می کشم بازی کنم!

علی نصیریان، زنده‌یاد کشاورز و زنده‌یاد عزت‌الله انتظامی بازیگرهای مهم و ماندگاری هستند زیرا همیشه با مردم بودند مهدی هاشمی بازیگر پیشکسوت گفت: من از یک حدی بیش‌تر خجالت می‌کشم ...ادامه مطلب

۱۴۰۰/۰۹/۱۶

مهدی هاشمی
مسعود کرامتی

شبی برای داریوش فرهنگ

داریوش فرهنگ: خوشحال نیستم چون هم‌وطن من خوشحال نیست   شب داریوش فرهنگ با سخنرانی سینماگران چون محسن امیر یوسفی، مهدی هاشمی، مسعود کرامتی، احمد امینی و…. برگزار شد و ...ادامه مطلب

۱۴۰۰/۰۹/۰۴

مهدی هاشمی
مسعود کرامتی

شبی برایداریوش فرهنگ / "منتظر آثار درخشان تان هستیم"

شب داریوش فرهنگ با سخنرانی سینماگران چون محسن امیر یوسفی، مهدی هاشمی، مسعود کرامتی، احمد امینی و.... برگزار شد و ابراز امیدواری شد که امشب ، شبی برای آغاز دوباره فعالیت های سینمایی این کارگردان باشد.

۱۴۰۰/۰۹/۰۴

مهدی هاشمی

پروانه نمایش «طبقه یک و نیم» صادر شد/ اکران در سینماهای کشور

فیلم سینمایی «طبقه یک و نیم» به کارگردانی نوید اسماعیلی پس از دریافت پروانه نمایش برای اکران در سینماها آماده می‌شود. نوشته پروانه نمایش «طبقه یک و نیم» صادر شد/ اکران در سینماهای کشور اولین بار در سوره سینما پدیدار شد.

۱۴۰۰/۰۶/۱۵

کیانوش عیاری

دیدار ایوبی با کیانوش عیاری

بانی‌فیلم: دکتر حجت‌اله ایوبی رییس پیشین سازمان سینمایی به همراه جمعی از اهالی سینما، با حضور در منزل کیانوش عیاری، از این فیلمساز قدیمی عیادت کرد. ایوبی در باره این ...ادامه مطلب نوشته دیدار ایوبی با کیانوش عیاری اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.

۱۴۰۲/۱۲/۱۷

کیانوش عیاری

بازیگر «ویلای ساحلی»: سینمای عیاری مدرسه انسان‌سازی است

بازیگر فیلم سینمایی «ویلای ساحلی» به کارگردانی کیانوش عیاری گفت: از تمامکارگردانانی که با آنها کار کرده‌ام بسیار آموخته‌ام و این به ویژه شامل علیرضا امینیمی‌شود. اما سینمای آقای عیاری ...ادامه مطلب نوشته بازیگر «ویلای ساحلی»: سینمای عیاری مدرسه انسان‌سازی است اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.

۱۴۰۲/۱۱/۰۲

کیانوش عیاری

صف طولانی عیادت از کیانوش عیاری

با فراهم شدن شرایط ملاقات از کیانوش عیاری، تعدادی از بازیگران فیلم جدیدش و نیز رئیس سازمان سینمایی به عیادت این کارگردان در بیمارستان رفتند. به گزارش ایسنا، اداره کل ...ادامه مطلب نوشته صف طولانی عیادت از کیانوش عیاری اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.

۱۴۰۲/۱۰/۰۸

کیانوش عیاری

تهیه‌کننده ویلای ساحلی: کیانوش عیاری هوشیار است و چند روز آینده به بخش عمومی منتقل می‌شود

رضا رخشان تهیه کننده فیلم «ویلای ساحلی» از بهبود شرایط کیانوش عیاری خبر داد و عنوان کرد این فیلمساز در چند روز آینده به بخش عمومی منتقل می شود. رضا ...ادامه مطلب نوشته تهیه‌کننده ویلای ساحلی: کیانوش عیاری هوشیار است و چند روز آینده به بخش عمومی منتقل می‌شود اولین...

۱۴۰۲/۱۰/۰۴

کیانوش عیاری

ویدیو/ اختتامیه پرخبر و پرحاشیه سینما حقیقت

آیین پایانی هفدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت، با معرفی برگزیدگان، توجه ویژه به فجایعی که در غزه رخ می‌دهد و نیز تحت تاثیر اعلام خبر درگذشت ناگهانی ناصر طهماسب، دوبلور باسابقه سینما و تلویزیون و همچنین اعلام خبر بستری شدن کیانوش عیاری در بیمارستان برگزار شد.

۱۴۰۲/۱۰/۰۳

کیانوش عیاری

جشنواره سینماحقیقت به ایستگاه پایانی رسید/ آخرین جایزه ناصر طهماسب

مراسم پایانی هفدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت در حالی برگزار شد که نام ناصر طهماسب (گوینده) در میان نامزدها بود و به عنوان برگزیده معرفی شد و خبر درگذشتاش همزمان با اعلام نامش، جمعیت را در بهت فرو برد و در بخش پایانی مراسم هم رییس سازمان سینمایی خبر از...

۱۴۰۲/۱۰/۰۲

کیانوش عیاری

آخرین وضعیت کیانوش عیاری در بیمارستان

آخرین وضعیت کیانوش عیاری در بیمارستان کیانوش عیاری در بیمارستان بستری شده است. به گزارش ایسنا، این فیلمساز ساعتی قبل در شامگاه شنبه دوم دی ماه بر اثر سکته راهی ...ادامه مطلب نوشته آخرین وضعیت کیانوش عیاری در بیمارستان اولین بار در بانی فیلم. پدیدار شد.

۱۴۰۲/۱۰/۰۳

کیانوش عیاری
رضا عطاران

زنگ تفریح یک فیلمساز چیره‌دست/ نگاهی به فیلم «ویلای ساحلی»

سینماسینما، حمید عبدالحسینی* نگریستن به آخرین ساخته‌ی کیانوش عیاری ما را با دو رویکرد طرف می‌کند؛ یکی اینکه چرا عیاری با توانایی‌های بالا و انتظاراتی که از او سراغ داریم در مقطع کنونی به سراغ ساخت چنین فیلمی رفته؟ و دوم اینکه خود فیلم صرف نظر از علت ساخته شدنش،...

۱۴۰۲/۱۰/۰۲

کیانوش عیاری

کیانوش عیاری: «ویلای ساحلی» یک انتخاب مصلحت‌آمیز بود!

کیانوش عیاری ساخت «ویلای ساحلی» را یک انتخاب و مصلحت‌ در مسیر فیلمسازی‌ خود می‌داند. به گزارش ایسنا، جدیدترین فیلم کیانوش عیاری سرانجام پس از چند ماه وعده برای اکران، ...ادامه مطلب

۱۴۰۲/۰۹/۲۲

کیانوش عیاری

رقابت ادامه‌دار کمدی‌ها و گیشه ۸۰۰ میلیونی سینما

چهار فیلم جدید اکران شده در سینماها پس از گذشت دو روز بیش از سه میلیارد تومان بلیت فروختند که فیلم کیانوش عیاری بیشترین سهم را در بین آن‌ها دارد. به گزارش سینماسینما، از روز چهارشنبه، ۱۵ آذرماه چهار فیلم «ضد»، «مسافری از گانورا»، «ورود خروج ممنوع» و «ویلای ساحلی»...

۱۴۰۲/۰۹/۱۷

کیانوش عیاری

رقابت ادامه‌دار در گیشه ۸۰۰ میلیونی؛ سینمای ایران، فقط کمدی!

چهار فیلم جدید اکران شده در سینماها پس از گذشت دو روز بیش از سه میلیارد تومان بلیت فروختند که فیلم کیانوش عیاری بیشترین سهم را در بین آن‌ها دارد. ...ادامه مطلب

۱۴۰۲/۰۹/۱۷

کیانوش عیاری
رضا عطاران

آیا رضا عطاران رکوردهای فروش ۱۴۰۲ را می‌شکند؟

رضا عطاران یک سال پس از «انفرادی»، با فیلم جدید کیانوش عیاری به سینماها آمده و قرار است تا آخر سال هم با یک فیلم دیگر روی پرده سینماها باشد. به گزارش سینماسینما، رضا عطاران تابستان سال گذشته مقابل دوربین کیانوش عیاری رفت تا این کارگردان ۶ سال پس از...

۱۴۰۲/۰۹/۱۵

کیانوش عیاری

چشم امید گیشه سینماها به «ویلای ساحلی» عطاران

رضا عطاران یک سال پس از «انفرادی»، با فیلم جدید کیانوش عیاری به سینماها آمده و قرار است تا آخر سال هم با یک فیلم دیگر روی پرده سینماها باشد. ...ادامه مطلب

۱۴۰۲/۰۹/۱۵

کیانوش عیاری
جهانگیر الماسی

سینمای ایران به اندیشه، سواد، شعور و معرفت نیاز دارد!

جهانگیر الماسی: ۱۵ سال است از سینما درآمد ندارم شاهین امین: کیانوش عیاری ظلم دیده‌ترین سینماگر بعد از انقلاب است جهانگیر الماسی در سینماتک خانه هنرمندان ایران که با نمایش ...ادامه مطلب

۱۴۰۰/۰۹/۳۰

کیانوش عیاری

نمایش «شبح کژدم» در سینماتک خانه هنرمندان ایران

«شبح کژدم» در سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش درمی‌آید. به گزارش سینماسینما، به نقل از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، چهارصدو هشتاد و هفتمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش نسخه مرمت‌شده فیلم «شبح کژدم» (۱۳۶۵) به کارگردانی و نویسندگی کیانوش عیاری اختصاص دارد. پس از نمایش فیلم...

۱۴۰۰/۰۹/۲۸