هیچ منابع مکتوب پژوهشی سینمایی که بتواند به صنعت سینما کمک کند، نداریم

به گزارش سینماپرس، در ابتدای این نشست شهاب الدین عادل گفت: روش شناسی پژوهش یکی از مهمترین مسائلی است که در کلیه پژوهش ها با آن روبرو هستیم. هنگامیکه می خواهیم یک پژوهش را انجام دهیم ابتدا مشخص کنیم که چه مسیری را برای به انتها رساندن آن باید طی کنیم این مسیر را سناریوی پژوهش می گویند. در بیشتر کشورها مهمترین مراکز پژوهش آنها در کنار دانشکده ها تعریف می شوند که اغلب پژوهشکده‌های آن دانشکده‌ها هستند.

وی با بیان اینکه پژوهش یک تجربه حسی و ادراکی در جهت کشف یک حقیقت موضوعی است که توسط پژوهشگر تعریف می شود، ادامه داد: یکی از مهترین مسائلی که در آسیب های پژوهشی مطرح است بحث روش های پژوهشی است. زمانیکه به مباحث سینمایی می رسیم مباحث تکنولوژیک و مباحثی که در حوزه تکنیک وجود دارد در سامان دادن به پژوهش‌ها در ایران دچار مشکل است.

این استاد دانشگاه یادآور شد: برخی مکاتب مختلفی در روش شناسی پژوهشی وجود دارد از جمله رفتارگرایی و طبیعت گرایی. رفتارگرایان از طریق پدیده های انسانی به کشف حقایق می پردازند و طبیعت گرایان از طریق تجربه پدیده های طبیعی یا به تعبیری علوم طبیعی و گروهی نیز از طریق قوانین مکانیکی به کشف حقایق پژوهش می پردازند. همچنین اولین منابع پژوهش شامل منابع شفاهی مکتوب تصویری مادی ابزاری و الکترونیکی است. روش های علمی نیز بر پژوهش شامل ابزار و فنون راه ها و قواعد واقعت های علمی است که از این روش ها جهت کشف مجهولات استفاده می شود.

عادل با بیان اینکه سه آسیب در پژوهش وجود دارد، ادامه داد: نخست اینکه پیش داوری نکنند. ما حتی در حوزه نقد هم پیش داوری داریم و اجازه نمی دهیم تا به نتیجه نهایی برسیم. ساختار پژوهش از راه تعقل و خردمندی شکل می گیرد و سوم اینکه باید با واقعیت دیگر مقایسه شود. انواع روش های پژوهشی عبارتند از روش های توصیفی، تحلیلی، بنیادی، مفهومی، تاریخی، اکتشافی، مورد پژوهانه، کوتاه مدت، کلینیکال، نتیجه گیرانه، کمی و کیفی. که تمامی این روش ها در پژوهش های علوم انسانی از جمله سینما بکار می آید.

وی ادامه داد: پژوهش ها باید با واقعیت های موجود تطبیق داده شود و نباید آنها را از دیگر علوم انسانی تفکیک کنیم. در پژوهش های سینمایی مهمترین نکته ای که باید به آن توجه داشته باشیم این است که موضوع اصلی مان چیست. متاسفانه ما سازمان ها، مراکز و یا پژوهشکده هایی نداریم که به عنوان مراکز پژوهشی معتبر بتوانند به اطلاعات نیازمندان به پژوهش های سینمایی را برآورده کنند. اغلب پژوهش ها پراکنده هستند که در پایان نامه های دانشجویان رشته سینما در دانشگاه ها آنرا شاهدیم. دلیل اصلی این است که منابع بنیادی پژوهشی که باید در حوزه علوم انسانی صورت گیرد، وجود ندارد و پیرامون آن اتفاق قابل توجهی نیافتاده است.

عضو شورای سیاستگذاری دومین جایزه پژوهش سینمایی خاطرنشان کرد: در کشور ما در حوزه سینما دو تکنولوژی CGI و vfx را نداریم درحالیکه در آمریکا دو سوم فیلم ها با استفاده از این دو تکنولوژی ساخته می شوند. به دلیل اینکه به اندازه کافی به منابع پژوهشی در این خصوص دسترسی نداریم بنابراین چیزی بنام پژوهش های تکنیکی هم نداریم.

عادل با بیان اینکه توسعه تکنولوژی سینمای امروز یک علم محسوب می شود، افزود: تکنولوژی سینما بخش عمده ای از پژوهش های سینمای فعلی را در برمی گیرد و بسیاری از پژوهشگران سینمای جهان به دنبال توسعه  اینگونه پژوهش ها هستند.

وی یادآور شد: بسیاری از پژوهش ها در دانشکده های غیرسینمایی همچون دانشکده های علوم انسانی به خصوص علوم اجتماعی انجام می شود که در نتیجه همان پژوهش ها  شاهد مقولات مختلفی در حوزه مباحث بینارشته ای با سینما هستیم برای مثال، جامعه شناسی شغل زنان در سینما و یا جامعه شناسی کار سینما.

عادل همچنین گفت: متولیان سینما در کشور به جای اینکه به پژوهش‌ها ی اساسی بپردازند بیشتر به موارد دیگر توجه می کنند بنابراین هیچ منابع مکتوب پژوهشی سینمایی که بتواند به صنعت سینما کمک کند تا کنون به طور جدی نداشته ایم.

وی با بیان اینکه سه نوع پژوهش داریم، گفت: بسیاری از پژوهش های سینمایی آموزش محورهستند و کارآفرین محور نیستند. علاقه بیشتر پژوهشگران این است تا به سمت مباحث بنیادی و به خصوص توصیفی- تاریخی بروند و زیاد به روش شناسی و اینکه هر پژوهشی روش های خاص خود را دارد، توجه نمی کنند.

این استاد دانشگاه همچنین گفت: جامعه سینمایی ما کمتر به موارد بینا رشته ای و پژوهش های تکنیکی می پردازند درحالیکه در پژوهش های سینمایی بسیار به این موارد نیازمندیم. در مجموع در حوزه مطالعات سینمایی روش هایمان بیشتر به اروپایی ها نزدیک است و اسلوب روش تحقیق و مقاله نویسی ما با تشتت آراء روبروست.

وی ادامه داد: توصیه می کنیم پژوهشگرانی که پژوهش تولید می کنند زیاد به سمت پژوهش های تاریخی و توصیفی نروند زیرا در دنیای امروز اطلاعات و دیتاها به دلیل فضای مجازی به سرعت در اختیار علاقمندان قرار می گیرد. در تولید پژوهش های سینمایی پژوهش های کاربردی، بنیادی و تحلیلی در شرایط فعلی بسیار مهم ترند و پژوهشگران به این ۳ جریان بسیار نیازمند هستند.

عادل خاطرنشان کرد: سینما خودد بازتابنده است یعنی خود فیلم ها نیز به عنوان پژوهش محسوب می شوند.

در ادامه این نشست پژوهشی مهدی رحیمیان نیز گفت: سالهاست که در حوزه سینما پژوهش می شود. پژوهش در سینما فعالیتی به شدت متکثر است، هم از نظر شکل اجرایی و هم به دلیل محتوا و آرایی که تولید می شود. به همین جهت باید برای مواجهه با این تکثر از دیدگاه‌های روش‌مند و مناسب استفاده کرد.

وی با بیان اینکه در حوزه پژوهش های سینمایی پژوهش های کیفی و  بنیادی فراوان و گسترده و جامعی انجام شده و لازم است روش‌های دیگری هم مورد حمایت و توجه قرار گیرد، ادامه داد: تصورم بر این است که باید به سمت پژوهش های کاربردی و کمی برویم تا برای تصمیم سازی و سیاستگذاری در حوزه سینما دانش لازم فراهم شود.

رحیمیان با بیان اینکه هر پژوهشی به دو دلیل صورت می گیرد، اظهار داشت: پژوهش یا برای درک و فهم بیشتر یک پدیده است تا معرفت ما را نسبت به چند و چون آن پدیده ارتقا دهد و یا پژوهش می کنیم تا به کمک یافته های پژوهش راه را برای توسعه آن پدیده هموار کنیم. متاسفانه در حوزه پژوهش‌های سینمایی این وجه دوم یعنی استفاده از یک پژوهش برای توسعه سینما در ابعاد مختلف اقتصادی، زیرساختی، و حتی ارتقا کیفی آن نادیده گرفته می شود. این وجه کاربردی پژوهش در امر توسعه سینما نیازمند شیوه های ابداعی و متمایز از مباحث مطالعات سینمایی و پژوهشهای کیفی و بنیادی سینماست.

وی با بیان این که مطالعات سینمایی درمجموع یک گفتمان برآمده از پژوهش‌های سینمایی است که ما را به نظریات متفاوت در حوزه سینما رسانده اند، گفت: علیرغم انبوهی هرگز این مطالعات نتوانسته اند  نظریه واحدی را تشکیل دهد و به پرسش اصلی و مهم ما در تاریخ سینما یعنی اینکه سینما چیست پاسخ دهند. زیرا نظریه فیلم و مطالعات سینمایی از مشخصه‌های متفاوتی برخوردارند و همواره در سیطره شیوه های توصیفی گرفتارند.

رحیمیان ادامه داد: به چند دلیل باید مطالعات سینمایی را در کشور خودمان به سمت وجه کمی و کاربردی آن که متاسفانه کم رنگ تر ظاهر شده اند سوق دهیم. اولا این رویکرد باعث ورود حوزه های دیگر علوم از جمله اقتصاد، روانشناسی و جامعه شناسی به حوزه پژوهش‌های سینمایی می شود. دوم اینکه، پژوهش‌های بنیادین در مطالعات سینمایی عمدتا زبانی یعنی پرفورماتیو هستند و کمتر اکتشافی  و جهان پژوه و ابداعی اند و بیشتر  به ارجاعات اهمیت می دهند تا به یافتن راه حل ها برای مشکلات حوزه سینما. سوم اینکه رویکردشان با جهان امروز و مسایل سینمای امروز کمتر مرتبط است. این درحالیست که سینمای امروز ایران در حوزه پژوهش به مهارت‌های کمی و آماری نیاز دارد. زیرا مقادیر فراوانی اطلاعات و داده در جامعه وجود دارد که ناشناخته مانده و برای توسعه سینما به‌کار گرفته نشده است.

رحیمیان همچنین گفت: ما امروز در حوزه سینما به پژوهش‌های تاثیر گذار نیاز داریم. موضوعاتی چون مطالعات روی مخاطب، عناصر روانشناختی در جذب مخاطب و چگونگی تصمیم گیری در زمینه گرایش های تولیدی و بسیاری موارد موثر دیگر.

وی یادآور شد:  پژوهش های سینمایی در کشور ما  باید به سمت و سوی پژوهش‌های شاهد محور برود و این مستلزم رویکردی کمی و کاربردی در امر پژوهش و استفاده از روش های جدید و ابداعی و همچنین بکارگیری ذهن های جوان در دانشگاه ها است. چون همین جوانان هستند که آینده این سینما را در حوزه های مختلف اجرایی و خلاقه شکل خواهند داد.

رحیمیان همچنین گفت: باید به‌گونه ای پژوهش کنیم که بتوان در هر مرحله اش مشارکت انتقادی داشته باشیم و این فقط از طریق پژوهش‌های کاربردی و کمی امکانپذیر است. در حال حاضر سینمای ما به پژوهش هایی نیاز دارد که به نظام های مولد محتوا و تولید فیلم و مدیران مسئول دستگاه سینما کمک کند و بی واسطه در توسعه و ارتقاء سینمای ما در همه وجوه فنی و اقتصادی و توسعه ای نقش داشته باشد. قطعا پژوهش های کاربردی می توانند در این امر  کمک کنند. برای تغییر رفتارهای پژوهشی باید جریان سازی شود و این امر می تواند از دانشگاه ها و پژوهشگاه‌ها و فعالان حوزه پژوهش پیگیری شود.

در ادامه دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی نیز گفت: روش شناسی پژوهش یکی از تخصصی ترین مباحث آکادمیک و تحلیلی ترین آنهاست. کسانیکه در حیطه مطالعات علمی با مقوله سینما سر و کار دارند امر روش شناسی اصلی ترین و مهمترین جنبه کار آنهاست.

ضابطی جهرمی ادامه داد: پژوهش ما را به آگاهی می رساند تا در تصمیم گیری هایی که برای درک نیازها می گیریم به ما و علاوه بر آن به مدیریت آینده نیز کمک می کند.

وی با بیان اینکه پژوهش مقوله ای است که سینمای ایران به آن بسیار نیاز دارد، گفت: اگرچه جایزه پژوهش سینمایی جوان است اما فضای مطلوبی برای بحث های آکادمیک در حیطه بحث های زیربنایی سینما در آن در جریان است.

ضابطی جهرمی یادآور شد: شیوه ای از پژوهش وجود ندارد که در سینما بکار نیاید لذا سینما یک رشته علمی هم محسوب می شود و تنها تجارت و صنعت نیست. سینما نیم قرن محکوم بوده که پژوهش های آن بیشتر جنبه کیفی دارد و امروز پژوهش های آزمایشگاهی و کمی در فیلم ها به کار برده می شود.

وی همچنین گفت: تا دهه ۶۰ پژوهش های سینما با مرکزیت تئوری و نقد فیلم و مطالعات درون حوزه سینما بود و  سینما در همین دهه متفکرین و متخصصین را در درون خود داشت. باید توجه داشته باشیم که ما دو نوع پژوهش برای سینما داریم. پژوهش هایی که به مطالعات درون سینما می پردازند و دیگری پژوهش هایی بیرون از سینماست.