گزارشی از تورم عجیب جشنواره‌های فیلم با بودجه‌های دولتی/ هر ۱۲ روز یک جشنواره در سال۹۵!

سینمای ایران از معدود کشورهایی است که با وجود بیش از ۵۰ جشنواره فیلم کوتاه و بلند در موضوعات مختلف، دارای بیماری تورم در زمینه برگزاری جشنواره‌های فیلم است. بیماری مسری که ویروس آن در چند سال گذشته با سرعتی سرسام‌آور در حال انتقال به مدیران دولتی و نهادهای مختلف فرهنگی کشور است و هر روز بودجه های فرهنگی بیشتری صرف برگزاری جشنواره های بی ثمر فیلم با عناوین مختلف می شود.

ویترین‌های شیک با کالاهای تکراری

اگر اهل خرید کردن باشید و عادت داشته باشید که به بازارهای مختلف سر بزنید، حتما متوجه این موضوع شدید که امروزه یکی از بهترین راه‌ها برای جذب مشتری، طراحی ویترین‌هایی جذاب و در اصطلاح «مشتری پسند» است که بتواند با ظاهر شیک و جذاب خود، مشتریان بیشتری را جذب کند. اما بدون شک آنچه که باعث بالارفتن فروش اقلام موجود در این فروشگاه‌ها می‌شود، تنوع و کیفیت محصولات ارائه شده در آن است. مسئله‌ای که در صورت عدم توجه به آن کم‌کم باعث از بین رفتن جاذبه این ویترین‌های جذاب برای مشتری‌ها و عدم رجوع آن‌ها به این فروشگاه برای خرید و تامین نیازهایشان می‌شود.

هر چند که فیلم و سینما و اساساً هر محصول فرهنگی دیگر، شانی بالاتر از آن دارد که بخواهیم آن را با محصولات غیرفرهنگی مقایسه کنیم؛ اما مثالی که در بالا به آن اشاره کردیم ملموس‌ترین توصیفی است که می‌توان در ارتباط با حکایت این روزهای جشنواره‌های فرهنگی به ویژه جشنواره‌های سینمایی کشورمان و تولیدات حاضر در آن‌ها استفاده کرد.

جشنواره فیلم سلامت یکی از پرهزینه ترین جشنواره های تازه تاسیس سینمایی در سال ۹۵ و متولی آن وزارت بهداشت و درمان است

رشد قارچ‌گونه جشنواره‌های سینمایی

جشنواره‌های سینمایی به عنوان ویترین ارائه تولیدات سینمای ایران در طی سال‌های گذشته با رشدی قارچ‌گونه روبرو شدند. اتفاقی که باعث به وجود آمدن بیش از ۵۰ جشنواره سینمایی در کشور شده است که نام بسیاری از آن‌ها را حتی هنرمندان و فعالین باسابقه این عرصه نیز نشنیده‌اند!

این در حالی است که حکایت برگزاری این همه جشنواره در شرایطی که سینمای ایران با ضعف‌های شدیدی در زمینه مسائل زیرساختی همچون سالن‌های نمایش فیلم و تجهیزات حرفه‌ای و باکیفیت تولید فیلم روبرو است، حکایت همان ویترین‌های زیبایی است که اجناس ارائه شده در آن هیچ کیفیتی ندارند و فقط در میان انبوهی از چراغ‌های پر نور و شیشه‌های رنگارنگ ظاهری فریبنده پیدا کرده‌اند.

اولین جشنواره فیلم مدافعان حرم در سال ۹۵ با دغدغه ای درست ایجاد شد اما محملی شد تا مدیران و مسئولان نهادهای کلان فرهنگی به جای پاسخگویی در قبال کم کاری ها خود در این موضوع، پشت آن پنهان شوند و در اختتامیه جشنواره عکس دسته جمعی یادگاری بگیرند

همپوشانی فعالیت‌ها مانع اثرگذاری جشنواره‌های مختلف

نگاهی به فهرست بلند بالای جشنواره‌های فیلم در کشورمان نشان می‌دهد که به جز چهار جشنواره فیلم فجر، کودک و نوجوان، سینما حقیقت و فیلم کوتاه تهران تقریبا هیچکدام از جشنواره‌های سینمایی کشور تاثیر چندانی در ارتقای سینمای حرفه ای ایران نداشته و ندارند.

سایر جشنواره‌های سینمایی که با رویکرد موضوعی در کشور برگزار می‌شوند در بخش‌های زیادی از فعالیت خود با این چهار جشنواره اصلی همپوشانی دارند و همین موازی‌کاری در فعالیت‌هاست که باعث می‌شود با وجود صرف هزینه‌های بسیار برای این جشنواره‌ها، نتیجه نهایی تاثیری چندانی در جریان اصلی سینمای ایران نداشته باشد و حتی تعطیلی برخی از این جشنواره‌ها با هیچ دغدغه و واکنشی از سوی هنرمندان مواجه نشده است.

این اتفاق در حالی با سرعتی فزاینده در حال گسترش است که تقریبا همه ساله با عبور از ماه‌های ابتدایی سال شاهد تولد جشنواره‌های موضوعی جدید با ماموریت و اهدافی به ظاهر جدید هستیم که هرکدام به نوعی تکرار کننده یکی از جشنواره‌های پیش از خود هستند.

۱۰ سال تعطیلی جشنواره فیلم سبز برای هیچ کس در سینما مهم نبود تا اینکه دوباره با بودجه سازمان دولتی محیط زیست در سال ۹۵ از سر گرفته شد. سالن شماره یک سینما فلسطین در افتتاحیه این جشنواره نیمه خالی بود.  

وقتی جشنواره‌ها قوز بالای قوز می‌شوند!

جالب آن که برخی از این جشنواره‌های موضوعی فرعی، درواقع تکراری بر یک جشنواره فرعی دیگر هستند و به قول معروف «قوز بالای قوز» محسوب می‌شوند؛ که در این زمینه مصادیقی بسیاری وجود دارد که در گزارش‌های بعدی بیشتر به آن‌ها خواهیم پرداخت.

اما با آغاز فصل جشنواره‌ها و برگزاری نشست‌های خبری جشنواره‌های مختلف در این روزها بهانه‌ای شد تا برای نشان دادن عمق این فاجعه و اثبات این موضوع که تعدد جشنواره‌های فیلم در کشور تا چه اندازه زیاد و بی حساب است، فهرستی از نام و مشخصات همه جشنواره‌های فیلمی که در سال ۹۵ برگزار شده‌اند یا قرار است که برگزار شوند، آماده کردیم که می‌توانید در زیر مشاهده کنید:

ردیف

نام جشنواره

زمان ودوره برگزاری

محوریت موضوعی

قالب‌ها

نهاد متولی

دبیر فعلی

۱

جشنواره فیلم روحانیت و سینما

دوره دوم

فروردین ۹۵

بررسی رابطه روحانیت و سینما و نگاه اهالی سینما به شخصیت روحانیت

فیلم بلند داستانی، مستند، برنامه تلویزیونی

حوزه هنری

حجت الاسلام علی سرلک

۲

جشنواره فیلم کوتاه سما

دوره دوم

فروردین ۹۵

ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی

فیلم کوتاه داستانی، مستند و پویانمایی

موسسه فرهنگی هنری شهید آوینی

مجتبی امینی

۳

جشنواره جهانی فجر (بین الملل)

دوره ۳۴
اردیبهشت ۹۵

حضور و رقابت فیلم‌های شاخص جهان به ویژه آثار کشورهای اسلامی

فیلم بلند. کوتاه و مستند. انیمیشن
 

سازمان سینمایی ارشاد

سیدرضا میرکریمی

۴

جشنواره فیلم سبز

پس از وقفه ۱۰ ساله،
دوره پنجم اردیبهشت ۹۵

ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست

فیلم داستانی و مستند بلند و کوتاه پویانمایی

سازمان حفاظت   محیط زیست

فرهاد توحیدی

۵

جشنواره فیلم مدافعان حرم

دوره نخست

اردیبهشت۹۵

مدافعان حرم حضرت زینب سلام الله علیها

فیلم مستند و کلیپ و نماهنگ

خبرگزاری فارس و موسسه فرهنگی کتیبه نوای فاطمی

حمید یادروج

۶

جشنواره فیلم های بی کلام

دوره نخست اردیبهشت ۹۵

آشنایی بیشتر مخاطبین با جریان فیلمسازی صامت در تاریخ سینما

فیلم‌ داستانی و مستند کوتاه و انیمیشن

دانشگاه هنر تهران

علیرضا قاسمی

۷

جشنواره فیلم نهال

دوره ۱۳

اردیبهشت و خرداد ۹۵

فیلم‌های کوتاه دانشجویان، از تمام رشته‌های دانشگاهی کشور

فیلم کوتاه: داستانی، مستند، انیمیشن، تجربی، فیلم‌نامه‌و عکس و پوستر فیلم

دانشگاه هنر

محسن مختاری‌فر

۸

جشنواره فیلم روح الله

دوره نخست

خرداد ۹۵

امام خمینی (ره)

فیلم‌های کوتاه ۶۰ ثانیه‌ای و ۱۸۰ ثانیه‌ای در همه قالب‌ها داستانی، پویانمایی و نماهنگ

موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)

محمد آفریده

۹

جشنواره گزارش یک نگرانی

دوره دوم
تیر ۹۵

توجه به بحران آب در کشور

فیلم کوتاه و عکس

وزارت نیرو

جواد رضویان

۱۰

جشنواره فیلم سلامت

دوره نخست مرداد ۹۵

آشنایی مردم نسبت به اهمیت سلامت فرد، جامعه و محیط

آزاد

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

ابراهیم داروغه زاده

۱۱

جشنواره فیلم رضوی

دوره یازدهم مرداد ۹۵

ترویج و توسعه فرهنگ رضوی

فیلم مستند و کوتاه

بنیاد بین المللی امام رضا (ع)

علی غیاثی ندوشن

۱۲

جشنواره فیلم چهل‌چراغ

دوره نخست

شهریور ۹۵

تمرکز بر زندگی و قیام امام حسین علیه السلام

فیلم، عکس، مستند، انیمیشن

شهرداری تهران و موسسه شهید آوینی

دبیر: ندارد

سخنگو: حسین یاری

۱۳

جشنواره فیلم کوتاه سه دقیقه با ورزش

دوره نخست
شهریور ۹۵

توجه دادن مردم از طریق هنرمندان به فرهنگ ورزش

فیلم کوتاه مستند و داستانی

استانداری یزد

ابوالقاسم ابوترابی زارچی

۱۴

جشنواره فیلم مقاومت

مهر ۹۵

دوره ۱۴

توجه به فرهنگ و استکبارستیزی

همه قالب‌ها

انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس

محمد خزاعی

۱۵

جشنواره فیلم مدرسه

دوره چهارم

مهر ۹۵

شناسایی استعدادهای دانش‌آموزی

فیلم کوتاه در همه قالب‌ها

و تیزر تبلیغاتی

موسسه «هنروما»، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری

امیرحسین اخوین

۱۶

جشنواره فیلم رشد

دوره ۴۶

آبان ۹۵

بررسی آثار علمی آموزشی با نگاه به امور درسی

فیلم های کوتاه و بلند داستانی و مستند و پویانمایی

سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش و پرورش

سید سعید بدیعی

۱۷

جشنواره فیلم کوتاه تهران

دوره ۳۳

آبان ۹۴

تقویت تولیدات فیلم کوتاه

فیلم کوتاه در همه قالب‌ها

انجمن سینمای جوان

فرید فرخنده کیش

۱۸

جشنواره سینما حقیقت

دوره ۱۰
آذر ۹۵

شناسایی استعدادها و تقویت تولیدات عرصه مستند
 

مستند

مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی

سید محمد مهدی طباطبایی نژاد

۱۹

جشنواره فیلم یاس

دوره ۴

آذر ۹۵

تقویت و حمایت تولیدات ویدئوی و شبکه نمایش خانگی

فرمت ویدئویی برای نمایش خانگی

موسسه رسانه های تصویری وابسته به بنیاد سینمایی فارابی

مصطفی ابطحی

۲۰

جشنواره فیلم پرواز

دوره دوم
آذر ۹۵

بررسی زندگی و توانمندی معلولان

فیلم کوتاه در همه قالب‌ها

وزارت فرهنگ و راشاد اسلامی

فاطمه امیری

۲۱

جشنواره فیلم وحدت

دوره نخست

آذر ۹۵

تقویت احترام متقابل و تحکیم رشته‌های اخوت در بین مسلمانان

کوتاه و بلند داستانی، مستند و پویانمایی

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

هاشم میرزاخانی

۲۲

جشنواره ملی نماز و نیایش

دوره هفتم
دی ۹۵

گسترش فرهنگ نماز و نمازخوانی و...

 فیلم کوتاه، عکس و فیلمنامه

انجمن سینمای جوانان

مرتضی اسماعیلی طبا

۲۳

جشنواره فیلم عمار

دوره ششم

دی ۹۵

تاریخ معاصر ایران، فتنه ۸۸، بیداری اسلامی و جهانی،

جنگ نرم،اقتصاد مقاومتی

داستانی، مستند، پویانمایی

فیلمنامه

نماهنگ

برنامه تلوزیونی

تیزر

دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب

نادر طالب زاده

۲۴

جشنواره فیلم رویش

دوره ۱۰

دی ۹۵

توجه به تولیدات مرتبط با سینمای دینی مباحث دینی

داستانی، مستند و پویانمایی

حوزه هنری

سید جواد رفائی، دبیر اجرائی/ هادی مقدم دوست، دبیر هنری

۲۵

جشنواره فیلم فجر

دوره ۳۵
بهمن ۹۵

سینمای ایران

سینمایی و مستند

سازمان سینمایی ارشاد

محمد حیدری

۲۶

جشنواره فیلم پروین اعتصامی

دوره نهم

بهمن ۹۵

نقش زن در بنیاد خانواده، زنان شاخص ایرانی

فیلم کوتاه و بلند و سینمایی

خانه زنان هنرمند ایران

مازیار رضا خانی

۲۷

جشنواره فیلم اشراق

دوره چهارم

بهمن ۹۵

آسیب اجتماعی و پرداختن به تکفیری‌ها در جهان اسلام

فیلم کوتاه: داستانی، مستند و فیلمنامه

حوزه علمیه قم

مهدی بنکدار

۲۸

جشنواره فیلم‌های صد ثانیه‌ای

دوره یازدهم

اسفند ۹۵

موضوع آزاد

داستانی، مستند و پویانمایی

حوزه هنری

علی قربانی

۲۹

جشنواره فیلم کوتاه موج

دوره دوم

اسفند ۹۵

ادبیات غنی معاصر و کهن ایران و هنر سینما

فیلم کوتاه در همه قالب‌ها

سازمان منطقه آزاد کیش

ابراهیم حصاری

۳۰

جشنواره فیلم کوتاه حسنات

دوره ششم

اسفند ۹۵

توجه به مسائل اخلاقی

فیلم کوتاه، پویانمایی و فیلمنامه

شهرداری اصفهان

امیر حسین عشاقی

۳۱

جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی

چهارمین دوره اسفند ۹۵

نزدیکی هنر با علم و فناوری و صنعت

فیلم مستند کوتاه و بلند

جهاد دانشگاهی دانشگاه هنر

مسعود نجفی

۳۲

جشنواره سرزمین نور

دوره سیزدهم

اسفند ۹۵

راهیان نور

فیلم کوتاه، مستند،

انیمیشن

مرکز بسیج رسانه ملی

سید محمد یاشار نادری

امسال هر ۱۲ روز یک جشنواره!

نگاهی به این فهرست که نشان‌دهنده برگزاری بیش از ۳۰ جشنواره فیلم در سال جاری است، به راحتی یکی از بزرگترین مشکلات سینمای ایران که همان تعدد جشنواره‌های سینمایی است را نشان دهد. درواقع براساس این آمار در سال جاری در کشور ما به طور میانگین در هر ۱۲ روز یک جشنواره سینمایی برگزار می‌شود! رقمی که به احتمال زیاد در هیچ کشور دیگری تکرار نخواهد شد. 

در میان این ۳۲ جشنواره ۷ مورداز آن‌ها (۲۲ درصد)، نخستین دوره و ۵ جشنواره (۱۶ درصد) نیز دومین دوره خود را پشت سرگذاشتند که خود نشان‌دهنده رشد قارچ‌گونه این جشنواره‌هاست. در سال ۹۵ جشنواره‌های مدافعان حرم، فیلم بی‌کلام، روح‌الله، سلامت، چهل‌چراغ، وحدت و سه دقیقه با ورزش برای اولین بار و جشنواره‌های فیلم روحانیت و سینما، سما، گزارش یک نگرانی، پرواز و موج برای دومین بار است که برگزار می‌شوند. یعنی با یک محاسبه ساده می‌توان گفت بیش از یک سوم جشنواره‌های فیلم برگزار شده در سال ۹۵ تازه تاسیس و کم سابقه هستند که خود نشان از بی اعتباری چنین جشنواره‌هایی است. 

بنابر اذعان بسیاری از کارشناسان، اصلی‌ترین مشکل سینمای ایران در شرایط فعلی کاهش تولیدات سینمایی و تلویزیونی به خاطر کمبود بودجه و در نتیجه آن بیکاری گروه زیادی از هنرمندان است. به آن باید کمبود سالن‌های نمایش فیلم در سراسر کشور و عدم تولید آثاری با کیفیت و جذاب برای عموم مردم نیز افزود. مشکلی که با برگزاری جشنواره‌های مختلف نه تنها حل نمی‌شود بلکه بر آن نیز افزوده می‌شود. چرا که از یک‌سو برگزاری جشنواره‌ها نیازمند صرف هزینه‌های بالایی است که غالب آن‌ها از محل بودجه اختصاص یافته از سوی نهادهای فرهنگی برای انجام فعالیت‌های مختلف تامین می‌شود و صرف این هزینه‌ها به معنی عدم ورود و سرمایه‌گذاری این نهادها در تولید آثار سینمایی و یا فعالیت‌های بلندمدت فرهنگی همچون ساخت سینما می‌شود.

با توجه به عدم وجود تنوع در سینمای ایران و محدودیت فیلم های موجود در برابر تعدد جشنواره‌ها، در بسیاری از موارد آثار نمایش داده شده در جشنواره‌های مختلف شامل فیلم‌هایی می‌شود که تاکنون چندین بار به نمایش درآمده‌اند در گاهی از موارد برخی از این آثار حتی از طریق شبکه نمایش خانگی و یا رسانه ملی نیز پخش شده‌اند!

گزارش یک نگرانی نام جشنواره ای بود که برای برگزاری دوره دوم آن در سال ۹۵ بین دستگاه های متولی دعوا شد و کار به شکایت بخاطر جشنواره دزدی رسید! 

وقتی کار به جشنواره دزدی می رسد!

جالب آن که برگزاری جشنواره‌های سینمایی و رقابت سازمان‌ها و نهادهای مختلف برای برگزاری این جشنواره‌ها کار را به جایی رساند که برخی از سازمان‌ها اقدام به دزدیدن جشنواره از یکدیگر کردند! نمونه این موضوع نیز برگزاری دومین دوره جشنواره «گزارش یک نگرانی» در سال جاری از سوی وزارت نیرو بود که با اعتراض موسسه تصویر شهر زیرنظر شهرداری تهران مواجه شد. اعتراضی که مدیران این دوره از جشنواره را به دزدیدن جشنواره از این موسسه متهم می‌کرد! (گزارش کامل را اینجا بخوانید)

دومین دوره جشنواره فیلم سما در سال ۹۵ با بودجه حاکمیتی توسط موسسه فرهنگی شهید آوینی برگزار شد که به نظر می رسد طی سالهای اخیر بزرگترین رسالت خود یعنی تولید آثار سینمایی و مستند در حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را فراموش کرده است و کارنامه ضعیفی در این خصوص دارد

فرصتی برای عکس‌های یادگاری مدیران

نباید از این موضوع نیز غافل شد که اساسا یکی از اصلی‌ترین دلایل برگزاری جشنواره‌های متعدد سینمایی سود هنگفت مادی و اعتباری مدیران و برگزارکنندگان این جشنواره‌هاست؛ مدیرانی که با برگزاری یک جشنواره فرصتی برای پروپیمان کردن بیلان کاری فرهنگی خود و گرفتن عکس‌های یادگاری با ستارگان سینما را به دست می‌آورند و دست‌اندرکانی که در یک فرصت کوتاه یکی دو ماهه به اندازه یک سال فعالیت خود در سایر ارگان‌ها دستمزد می‌گیرند.

اولین دوره جشنواره فیلم روح الله به دبیری کسی برگزار شد که تولید یکی از توهین آمیزترین فیلمهای سینمایی درباره امام خمینی و خانواده معظم شهدا را در کارنامه دارد. بعد از پروژه سینمایی شکست خورده «فرزند صبح»در دهه هشتاد، این جشنواره تنها حرکت سینمایی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) با بودجه ۵۹.۵ میلیارد در سال ۹۵ درباره حضرت امام خمینی(ره) بود.
 

لزوم ورود نهادهای بالادستی

ماجرای جشنواره ها در ایران نمونه بارز ضعف در مهندسی فرهنگی است. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی برای خروج کشتی به گِل نشسته سینمای ایران از این اوضاع آشفته، مقابله با مسئله جشنواره‌زدگی و رشد قارچی جشنواره‌های سینمایی است. یکی از بهترین راه ها ورود نهادهای بالادستی فرهنگ مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی از طریق وضع قوانین و مقررات اصولی برای برگزاری جشنواره‌های سینمایی است. ملزم کردن دستگاه های اجرایی و سازمان سینمایی وزارت ارشاد برای جلوگیری از برگزاری جشنواره‌های بی‌اثر و تزئینی با بودجه های دولتی یکی از محورهای این ماجراست. بلاخره باید این تورم جشنواره ها از جایی متوقف شود.

* فردا